Боб. “Қайрағоч” конини кон-геологик ва кон-техник тавсифи

3.2 КОНЛАРНИ ҚАЗИБ ОЛИШ ТИЗИМЛАРИНИ ТАНЛАШ МОХИЯТИ.
Қазиб олиш тизимини танлашда ҳисобга олинадиган
oмиллар.
Қабул қилинган конни қазиб олиш тизимига рудникни жуда муҳим кўрсаткичлари боғлиқ, шулар жумласидан: ишчиларнинг меҳнат унумдорлиги, қазиб олинган рудани таннархи, қазиб олишда унинг йўқотилиши ва сифатсизланиши, рудани бойитиш учун қайта ишлашга сарфланган ҳаражатлар ва уни йўқотилиш миқдори, кончилик корхонасини чиқарадиган товар маҳсулотини (концентрат, металл) охирги (сўнгги) баҳоси, келтирилган ҳаражатлар миқдори ва олган фойда ўлчами. Шунинг учун қазиб олиш тизимини ва унинг конструктив элементларини танлаш лойиҳаланаётган кон учун ҳам, ишлаб турган кон учун ҳам муҳим маъсулиятли масалалардан биридир.
Қазиб олиш тизимини танлашда ҳисобга олиниши зарур бўлган асосий омиллар қаторига қуйидагилар ҳам киради:
Меҳнат хавфсизлиги. Амалиёт натижалари шуни кўрсатади-ки рудани қазиб олишга тайёрлашда, қазиб олишда банд бўлган кишиларнинг хавфсизлигини белгилашда биринчи навбатда қазиб олиш тизимини танлашда меҳнат хавфсизлигига қўйиладиган талаблар биринчи ўринга қўйилади.
Меҳнат хавфсизлигидан ташқари яна ҳисобга олинадиган кўрсаткичлар қуйидагилардир: рудникни ёнғинга хавфсизлигини таъминлаш ҳам асосий кўрсаткич сифатида ҳисобга олинади, биноларни кон-техник иншоотларни ва кон лаҳимларини мухофазалаш, фойдали қазилмаларни қазиб олиш натижалари ва оқибатларини ва яъни кўп миқдорда сув оқимини кон лаҳимларига сизиб кириш хавфи эҳтимолини олдини олиш тадбирлари ҳам ҳисобга олинган бўлиши керак.
Рудани қазиб олишда унинг таннархи. Кон ишчиларининг меҳнат унумдорлигига боғлиқ. Бу ўз навбатида ишлаб чиқариш жараёнларини механизациялаштирилганлиги, автоматизациялаштирилганлигига, ишни ташкил этиш тартибини такомиллаштирилганлигига боҳлиқ. Рудани қазиб олиш таннархига юқорида келтирилган кўрсаткичлардан ташқари материаллар, энергия сарфи ва фойдали қазилмани тўлароқ ажратиб олиниши ҳам таъсир этади.
Рудани қазиб олишда, унинг сифатсизланиш даражасини 4-5% га ўсиши, олинган маҳсулот таннархини 20-25% ўсишига олиб келади.
Шунинг учун рудани қазиб олишни иқтисодий самарадорлигига, қўлланиладиган тизимни танлашга эътибор бериш лозим. Кончилик корхонасини охирги маҳсулотини таннархини аниқлашда (концентрат ва металлни) рудани қазиб олишга ва қайта ишлаб охирги товар маҳсулоти олгунгача бўлган ҳаражатлар ҳисобга олинади.