Bob. 30-yillar adabiy jarayonida o’zbek

BOB. 30-yillar adabiy jarayonida o’zbek tarjimachiligi

O’zbek tarjimachiligi o’tgan asrning 20-yillarda ma’lum bir o’ziga xos yo’nalishni ozmi ko’pmi shakllantirgan bo’lsa, 30-yillar adabiy jarayonida barqaror o’z o’rniga ega bo’ldi. Tajribali keksa tarjimonlar qatorida adabiyotimizga yosh tarjimonlar ham kirib keldi.

30-yillar... O’zbek adabiyoti uchun eng murakkab, ziddiyatli, ayni chog’da yaratish nafasi bilan yo’g’rilgan bir davr edi. Bu yillarga kelib adabiyotimiz nasrda ham, she’riyatda ham juda katta yutuqlarni qo’lga kiritdi. Umuman, o’zbek adabiyoti tarixida , realizm adabiyoti davri boshlangan edi.

Ma’lumki, har bir yangilikning hayotda qaror topishi, o’z o’rniga, o’z qiyofasiga ega bo’lishi osonlikcha ro’yobga chiqmaydi. Xuddi shu ma–’noda ming yillardan beri shakllanib kelgan eng yaxshi an’analarni o’z ichiga qamrab olgan yangi tipdagi adabiyot osonlikcha shakllanmagan. Adabiyot haqida, shu jumladan tarjima adabiyoti xususida fikr yuritilar ekan, adabiy jarayonni hayot taqozosi, turmush shart-sharoitlari, qisqasi, davr atmosferasini hisobga olmasdan bu masalaga yondashish mumkin emas.

Tarjima adabiyoti Vatan adabiyotining bir qismi, ya’ni Vatan adabiyotiga aylangan ajralmas xazinadir. 30-yillar tarjimachiligiga nazar tashlar ekanmiz, tarjima asarlari o’sha davr adabiy jarayonini harakatga keltirgan asosiy kuchga aylanganligini ko’ramiz. Bu yillardagi tarjimachilik XIX-XX asrlardan ilgarigi tarjimachilikdan keskin farq qiladi. Ma’lumki, ilgari original asar, asosan, tarjimonning g’oyaviy niyatiga bo’ysundirilib, ijodiy bir shaklda o’girilardi. Bu hil tarjimalar klassik tarjimachilikning asosiy tamoyillaridan edi. Xuddi shu tamoyillarning ba’zi bir ko’rinishlari ma’lum bir darajada XX asr 20-yillar tarjimachiligida ham aks etgan. Mana shu asarlarning o’ziyoq o’zbek tarjimachiligi katta va murakkab bir yo’lni bosib o’tganligidan darak beradi. XX asrning 30-yillarga kelib adabiyotimizda bo’lganidek tarjimachilikda ham o’zgarishlar sodir bo’ldi. Ilgarigidek «ijodiy» yondashishlar, «o’zidan qo’shishlar»ga chek qo’yildi. Asl nusxa qay tarzda yaratilgan va qaysi xalqqa mansub bo’lsa buning hammasini o’z holicha saqlash tamoyiliga amal qilina bordi.

1.