Bmi mavzulari banki va uni bajarish bo`yicha uslubiy tavsiyalar

1
 Улуғов А. Ўзгараётган адабиёт манзаралари // Шарқ юлдузи. – 1998. - 4-сон. - Б. 138-139.
1
 Эшонқул Н. Маймун етаклаган одам. Қисса ва ҳикоялар. –Т.: Янги аср авлоди, 2004. - 48-бет. 

---

go’yo “o’qib bera boshlaydi”. Qahramon portreti qisqa shtrixlar bilan chiziladi: 
“...yuzimga qarasangiz, darrov sezasiz, kuygan charm deysiz. Yuzim emas, 
yuragim kuyib ketgan, kuygan kovushga o’xshab qolgan. O’zim ham misoli 
g’ijimlab tashlangan qog’ozman. Hayot meni g’ijimlab tashladi, birodar. 
G’ijimlab-g’ijimlab, so’ng mana shu xiyobonga otib yubordi... Qo’llarimga qarang, 
kimning qo’llariga o’xshaydi?.. Qotilning qo’llariga o’xshaydi.” Ko’z o’ngimizda 
o’z qiyofasini qorong’ulikda namoyon eta boshlagan kimsa gavdalana boshlaydi. 
Qorong’ulik ichidan go’yo uning cho’ng temirday qora tanasi, yuzlari yanada 
qorayib, yaltirab ko’rinib turganday... U o’z-o’zini namoyon etishda, o’zligini 
anglatishda davom etadi: “Qarang, yer hidi kelib qoldi. Men yomg’irdan keyin shu 
hidni yaxshi ko’raman. Taqsirim, kechalari mening tushimga jalalar kirib chiqadi. 
U oylab, yillab yog’ayotgan bo’ladi – hamma yoq suvga to’lib ketadi, shaharlar sel 
ostida qoladi, yer yuzi g’arqob bo’ladi. Bu gunoh sellari, taqsirim, gunoh 
yomg’irlari, bu yomg’ir har kecha meni bir marta cho’ktirib o’ldiradi va men 
yaratgan oldida tavba qila boshlayman”
2
. 
Qarshimizdagi timsolni anglashda davom etamiz: barcha insonlardagi kabi 
insoniy tuyg’ular unda mavjud ekan-ku, aks holda u ona zamin isini tuyishi, 
bundan hayajonga tushishi mumkin emasdi. Qolaversa, o’z gunohlarini anglash va 
yaratgan qarshisida tavba qilish uchun ma’naviy kuch-qudrat talab qilinadi. 
Demak, qarshimizdagi odam ana shunday darajani zabt etgan. Ammo uning bu 
qadar mahzunligi, ezilishi, iztirobining sabablari nimada? Hatto tushlarida tim qora 
loyqa suvga botib, necha bor cho’kib chirkin xazonga aylanib qolishining boisi 
nimada? U o’zida na niyat, na istiqbol qolganini tilga oldi. Masjidga borib, tavba 
qilgani, ammo gunohlariga iqror bo’la turib yana gunohga, og’ir gunohga 
botganini: Qizini bo’g’ib o’ldirganini tan olishi qanday ma’noni ifoda qiladi? 
O’ttiz yil go’zal va totli narsalar haqida o’ylashga vaqti bo’lmagan bu kimsaning 
siyratiga nazar tashlang: u o’ttiz yil qon va najasga belanib yashashni, badanlaridan 
najas va qon hidi anqib turadigan kimsani tasavvur qila olasizmi? Yozuvchi ayni 
shu odamning qora hayotiga oid kitobni o’qishga va undagi hodisalar ma’nosini 
uqishga bizni yo’llamayaptimi? 
Ha, ayni shunday holatni tuyamiz: aql-idrokdan mahrum, telba va yovuz 
maxluqlar ichida yashagan odamlarning ruhiyatida ham hayvoniy hirs, hayvoniy 
kayfiyatning uyg’onishi tabiiy. “Na go’zallik, na ishonch, na ezgulik qoldi! Biz har 
qanday go’zallikni ham hirsimizni qondiruvchi vosita sifatida baholashga ko’nikib 
qoldik... Men insonning ulug’ligi, ezgu va go’zal fazilatlar, ota va farzand burchi, 
oila totuvligi, jamiyat va inson munosabati, axloq va muhabbat haqida qirq ikki yil 
ma’ruza o’qidim, endi o’ylasam, qirq ikki yil odamlarni aldabman”, - deya iqror 
bo’ladi u. O’z so’zlari va orzulari, xayoldagi go’zallik haqidagi safsatalari 
odamlarni aldashgagina xizmat qilganligini, oxir-oqibat uning o’zi ham 
yolg’onliklar va yovuzliklarni niqoblashga xizmat qilganligini anglash – buyuk 
fojia! Yovuz kuch xukmronlik qilsa-yu, hamma narsa, hatto go’zallik timsoli