Biznesni tadqiq etish

 
 
2-jadval  
Real sektor tarmoqlarining jozibadorlik ko’rsatkichlari
20
 
Ta
rmo
q
lar
 
Da
stl
abki
 sa
rmoya
, 
so’mda
 
B
it
ta
 ishchiga
 to’g’
ri
 
ke
ladiga
n
 foyda
, 
mi
ng
 
so’mda
 
R
enta
 
be
ll
ik
 
Xa
ra
jat
 
lar
 qim
-matlashuviga
 se
zgir
-
lik
 bo’yic
ha
 ra
ng
 
Na
rx
 pa
sa
yi
-shiga
 se
zgir
-lik
 
bo’yic
ha
 r
angi
 
O’
rta
ch
a 
za
ra
r-
 sizlik
 da
ra
jasi
 
O’
rta
-c
ha
 ma
r-
ji
 
na
l 
foyda
 
 
Savdo 
57188,6 
265 
0,043 
4 
4 
0,31 
0,014 
Ishlab 
chiqarish 
27258,3 
560 
0,27 
3 
3 
0,52 
0,327 
Kurilish 
17245,4 
326 
0,25 
2 
2 
0,61 
0,363 
Maishiy 
xizmat 
5255,4 
122 
0,1 
1 
1 
0,25 
0,377 
 
                                                           
20
 Муаллиф ҳисоб-китоблари асосида тузилди 

---

54 
Tahlillarimizga ko’ra, jozibadorlik bo’yicha maishiy xizmat birinchi, qurilish 
ikkinchi,  ishlab  chiqarish  uchinchi,  savdo  to’rtinchi  o’rinlarni  egalladi.  Demak, 
kichik  biznesni  maishiy  xizmat  sohasida  amalga  oshirish  imkoniyatlari  katta. 
Shuningdek,  nisbatan  qurilish  va  ishlab  chiqarishda  ham  tadbirkorlikni  amalga 
oshirish imkoniyatlari boshqa tarmoqlarga qaraganda ancha yuqori hisoblanadi.
  
3.3. Biznesni rivojlantirishning optimizatsion modellari 
 
Iqtisodiyotning har qanday tarmog’ida kichik biznes muammolarini o’rganish, 
avvalo  asosiy  iqtisodiy  ko’rsatkichlar doirasini kengaytirish, ular  orasidagi o’zaro 
bog’liqliklarni  o’rnatish  va  o’rganishni  dolzarb  qilib  qo’yadi.  Bu  esa,  o’z 
navbatida,  iqtisodiyotda  iqtisodiy-matematik  usullarni  qo’llashni,  KB  ni 
rivojlanishining  optimal  boshqarish  maqsadida  iqtiso-diy-matematik  modellarini, 
ekonometrik modellarini tuzishni talab etadi. 
Kichik  biznesning  milliy  iqtisodiyotimiz  doirasidagi  faoliyati  iqtisodiyotning 
boshqa tarmoq va sektorlariga nisbatan murakkkab va ser-qirradir. Chunki, kichik 
biznes  sub’ektlari  iqtisodiyotning  barcha  tarmoq-larida  bevosita  mahsulot  ishlab 
chiqarish,  xizmat  ko’rsatish  va  hokazolar  jarayonida  qatnashadi,  bu  esa  ularni 
yagona  tizimga  keltirib  modellashti-rish  masalasini  yanada  chigallashtiradi.  Shu 
sababli,  kichik  biznesni  model-lashtirishda  modelga  real  tus  berish  uchun  ba’zi 
omillarni  hisobga  olish,  boshqalarini  esa  o’zgarmas  deb  faraz  qilib,  model 
e’tiboridan chetda qoldi-rish kerak bo’ladi. Bundan tashqari, barcha omillarni tom 
ma’noda to’la qamrab oluvchi modelning o’zini tuzish biroz noreal bo’lar edi. Shu 
bilan birga, kata sonlar qonuniga ko’ra bir tarmoq doirasida ham nisbatan ko’plab 
KBXT  sub’ektlarining  borligi  statistik  bazani  kengaytiradi  va  bunday  tadqiqot 
o’tkazishga imkoniyat yaratadi. 
Milliy iqtisodiyot doirasida kichik biznes faoliyatini mikro va makro darajada 
chiziqli,  nochiziqli,  dinamik  rivojlanish  va  optimizatsion  usullaridan  foydalanib 
model yaratiladi. 
KB  ning  milliy  iqtisodiyot  doirasidagi  optimal  rivojlanishi  va  ra-
qobatbardoshligi  yaratilgan  huquqiy-iqtisodiy,  ijtimoiy  zaminga  va  boshqa 

---

55 
omillarga  bevosita  bog’liqdir:  qonunlar,  me’yoriy-  huquqiy  xujjat-lar,  jamiyat 
tomonidan  tadbirkorlikni  e’tirof  etilishi,  tadbirkorlik  faoliyati  daxlsizligi, 
subsidiya,  dotatsiya,  har  xil  imtiyozli  kreditlar,  diversifikatsiya,  integratsiya, 
soliqlar,  atrof  muhit,  siyosiy  barqarorlik  va  hokazo  omillar
21
.  Bu  omillar  etarli 
darajada KBXT rivojlanishi va bashoratlash modelida o’z ifodasini topishi lozim.  
Ammo,  biz  ushbu  nazariy  muammolarni  keyingi  bobda  ko’rib  o’tilishi 
sababli,  biz  ushbu  bo’limda  bevosita  har  qanday  iqtisodiy  faoliyatning  asosiy 
maqsadi bo’lgan optimal rivojlanish va raqobatbardoshlikning «barometri» bo’lgan 
KB sub’ektlarining asosiy ko’rsatkichi foydaga to’xtalamiz. 
Shu  nuqtai  nazardan  qaraganda,  biror  bir  viloyat  kichik  biznes  sub’ektlari 
foydasining modeli quyidagicha bo’ladi: