Bitiruv malakaviy ishiga tushuntirish xati

5. Yo‘l belgilarini o‘rnatish masofasini hisoblash.
Yo‘l belgilari avtomobil yo‘lining butun bo‘laklarida va aholi yashaydigan joylarida yo‘l sharoitidan kelib chiqib qo‘llaniladi. Yo‘l belgilari yo‘l sharoiti, harakat yo‘nalishlari va xizmat ko‘rsatish shaxobchalari haqida ma’lumot beradi. Yo‘l belgilari GOST 10807-78 ning tasnifi bo‘yicha 7 guruhga bo‘linadi:
1. Ogohlantiruvchi.
2. Imtiyoz.
3. Taqiqlovchi.
4. Buyuruvchi.
5. Axborot-ishora.
6. Servis.
7. Qo‘shimcha axborot.
Yo‘l belgilarini joylashtirishda haydovchiga harakat yo‘nalishi, bosib o‘tilgan yo‘l, aholi yashaydigan joylari, xizmat ko‘rsatish servis shaxobchalari haqida ma’lumotlar berib boriladi. Yo‘lning xarakterli bo‘lgan bo‘laklarini ajratib, bu bo‘laklarda bo‘layotgan kecha-kunduzdagi har xil noqulay sharoitlar borasida ma’lumot berib boriladi va kerak bo‘lganda ogohlantiruvchi, taqiqlovchi va buyuruvchi belgilari o‘rnatiladi. Avtomobillarning harakatlanishi uchun noqulay bo‘lgan joylarda harakat xavfsizligini ta’minlash maqsadida imtiyozli belgilar, avtomobillar harakati uchun xavfli bo‘laklarda taqiqlovchi yo‘l belgilari o‘rnatiladi.
Yo‘l belgilarini o‘rnatish oralig‘i belgilanganda haydovchiga turli ma’lumot yetkazish ketma-ketligiga amal qilish kerak: ko‘rsatish, ogohlantirish, majburiy qoida, ta’qiqlash. Ish bir necha bosqichda bajariladi:
1. Haydovchiga yo‘nalishni ko‘rsatish, xizmat zonalari haqida ma’lumot berish;
2. Harakat sharoiti o‘ziga xos bo‘lgan uchastkalarni ajratib ko‘rsatish, uchastkalarni batafsil tahlil qilish (geometrik parametrlar, ko‘rinish, yo‘l qoplamasining birikish xususiyati, harakat jadalligi, tezligi va hk.), turli belgilar ishlatilishi imkoniyatiga baho berish, dastlabki sxemalarni tuzish va ularni qo‘yib chiqish;
3. Birikkan uchastkalarda belgilar ko‘rinishi va joyini aniqlash, belgilar o‘lchami, o‘rnatiladigan joyi, amal qilish zonasini belgilash, dastlabki sxemani to‘g‘rilash;
Birinchi bosqichda yo‘lning oxirigacha ma’lumot-ko‘rsatish belgilari, asosiy harakat yo‘nalishlari, xizmat punktlarigacha bo‘lgan masofani ko‘rsatadigan xizmat belgilari, ularning joylashishi, harakat ma’lum tartibda belgilanadigan uchastkalar (kesib o‘tiladigan punkt, avtomagistral va hk.) belgilab chiqiladi.
Yo‘l belgilarining ishlatilishi haqidagi amaldagi me’yorlarga muvofiq sxemada kilometr belgilari, marshrut raqamlari, aholi punktlari, daryolar, dovonlar, diqqatga sozovor joylar nomi yozilgan ko‘rsatgichlar, yo‘ldan chetda joylashgan punktlarga boradigan yo‘llar ko‘rsatilgan belgilar joylashtirib chiqiladi. Zarur bo‘lganda belgidagi yozuvda milliy respublika tilida yoki lotin xarflari bilan takrorlanishi kerak. Shu bosqichning o‘zida yozuvlar mazmuni, oldindan ogohlantirish belgilarining joylashishi, masofa ko‘rsatgichlari belgilab chiqiladi.
Ikkinchi bosqichda harakat xususiyati boshqacha bo‘ladigan har bitta uchastkada quyidagi elementlar ajratib ko‘rsatiladi: chorrahalar, sun’iy yo‘l inshootlari, temir yo‘l kesib o‘tilishi; gorizontal va vertikal egri liniyalar; qatnov qismining torayishi, ko‘tarilish va tushish joylari, to‘g‘ri uchastkalar, xizmat komplekslari, dam olish maydonchalari, jamoat transportlari to‘xtaydigan bekatlar, avtomobil qo‘yish joylari, piyodalar qatnovi ko‘p bo‘ladigan joylar.
Yuqoridagi elementlar tahlili avtomobil yo‘llari va aholi punktlarida ko‘chadagi xarakat tarmog‘i uchun alohida o‘tkaziladi.
Har bitta element doirasida xavfli va ziddiyatli zonalar, misol uchun, quyidagilar ko‘rsatiladi:

• 
  qatnov qismi bo‘ylab va uni kesib o‘tadigan piyodalar yurish, o‘tish joylari;
  
• 
  transport vositalari harakatini o‘zgartiradigan, tezligini o‘zgartiradigan zonalar (to‘xtash, avtomobil qo‘yish joylari, boshqa polosaga o‘tish joylari, orqaga buriladigan joylar, kesib o‘tish joylari, transport oqimlari ajraladigan va birikadigan joylar);
  
• 
  qatnov qismining kengligi, polosalar soni, balandlik gabaritlari yoki ruxsat etilgan avtomobil og‘irligi yon uchastkalardan ko‘ra kam joylar;
  
• 
  ko‘rinish chegaralangan joylar;
  
• 
  sfetafor tartibga soladigan yoki harakat bir tomonli bo‘lgan joylar;
  
• 
  tuman ko‘p tushadigan, sirpanchiq, yon shamol tez bo‘ladigan, tosh ko‘chadigan, hayvonlar yo‘lga chiqadigan va hk. joylar.
  

Harakat sharoitini tahlil qilish, ko‘rilayotgan uchastkadagi YTH haqidagi ma’lumot va qabul qilingan harakatni tashkil qilish sxemasiga asoslanib ishlatiladigan belgilar tanlanadi va sxemada ko‘rsatiladi.
Uchinchi bosqichda belgilarning turi, ularning o‘lchami va yo‘lda o‘rnatiladigan joylar belgilanadi. Bundan tashqari harakat xavfsizligiga ta’sir qilmasdan belgilarni kamaytirish imkoniyati ko‘rib chiqiladi.
Yo‘l belgilarini shunday o‘rnatish kerakki, ularni kunning yorug‘ vaqtida ko‘rish masofasi 150 m dan kam bo‘lmasligi kerak. Haydovchiga u yoki bu uchastkada o‘rnatilgan belgini ko‘rish masofasining qiymati shu uchastkadagi tezlikning ikki barobariga yoki undan katta qiymatiga teng bo‘lishi kerak. Bu holatda yangi qurilayotgan yo‘llar uchun tezlik hisobiy tezlikdan 70 % olinsa, foydalanayotgan yo‘llarda esa transport vositalarining 85 % tezligidan oshmaydigan tezlik qabul qilinadi.
Yo‘l xo‘jalik xodimlari yo‘l belgilarini muntazam ravishda tozalab turishlari va ko‘rish uchun xalal berayotgan daraxt butalarini kesib turishlari keruxsat yetiladi.
Ketma-ket joylashtirilgan yo‘l belgilari aholi yashamaydigan yo‘l uchastkalarida 50 m va aholi yashaydigan joylarda esa 25 m dan kam bo‘lmagan masofada o‘rnatilishi lozim. Bunga chorrahalarda o‘rnatiladigan yo‘l belgilari kirmaydi.Ko‘ndalang kesimda yo‘l belgilarini joylashtirishda quyidagilarga ahamiyat berish kerak. Yo‘lning bitta ko‘ndalang kesimida uchtadan ortiq yo‘l belgisini o‘rnatish ruxsat etilmaydi. Bunda qo‘shimcha axborot beruvchi va qaytaruvchi belgilar hisobga olinmaydi. Bunday hollarda belgilarni gorizontal (bu ko‘proq qulay bo‘ladi) yoki vertikal o‘rnatish kerak.
Yo‘l belgilari yo‘lning o‘ng tomonida qatnov va yo‘l yoqasi qismidan tashqarida (maxsus holatlardan boshqa) o‘rnatiladi.
Aholi yashamaydigan yo‘l uchastkalarida yo‘l belgilarini yo‘l yoqasi yonida ko‘tarilgan «berma»da (supachada), ko‘tarmaning qiyalik yon bag‘rida, yon ariqdan tashqarida, qiyin yo‘l sharoitlarida yo‘l yoqasida o‘rnatishi kerak. Bu belgilar yo‘lning yon tomonidan o‘rnatilganida qatnov qismining chetidan, yo‘l yoqasining mavjud holatida esa yo‘l qirg‘og‘idan (brovkadan) yo‘l belgisining chetigacha 0,52,0 m masofada, qoplamaning ustidan belgining tagigacha (tablichkalarni hisobga olmaganda) 1,52,0 m masofada o‘rnatilishi lozim.