Битираётган мутахассисларни тайёрлашнинг сифатига қўйиладиган талабларнинг кескин ошиб кетгани, мураккаб масалаларни ечишга фанлараро ёндашувнинг зарурияти

Ikkinchi sath
– 
buyruqlar to‘plami arxitekturasi sathi
deb ataladi. 
Kompyuter ishlab chiqaruvchi har bir firma, o‘z kompyuterida ishlatilgan
protsessorga mos mashina tiliga oid qo‘llanma ham taqdim etadi. U tavsifi 
keltirilgan buyruqlar to‘plami interpretator-mikrodastur yoki apparat 
ta’minoti tomonidan bajarilishi va bu sathga oid ma’lumotlardan iborat 
bo‘ladi. 
Uchinchi sath
– 
operatsion tizim sathi
. Ushbu sath 
gibrid
sath 
hisoblanadi. Operatsion tizim sathining bunday deb atalishiga sabab, uning 
tilidagi ko‘pchilik buyruqlar, undan pastroqda joylashgan buyruqlar 
to‘plami arxitekturasi sathida ham, mavjuddir. Biron bir sathga tegishli 
buyruqlar, boshqa bir sathda ham ifodalanishi va ishlatilishi mumkin. 
Operatsion tizim sathi ba’zi bir qo‘shimcha xususiyatlarga ega. Bu – unda 
xotiraning boshqacha tashkil qilinganligi, bir vaqtda ikki va undan ortiq 

---

11 
dasturlarni bajara olish imkoniyatining borligi, hamda operatsion tizim 
sathining yangi buyruqlar to‘plamiga ega ekanligi xususiyatlaridir. 
1.6-rasm. Fon-neyman mashinasining ma’lumotlar trakti. 
To‘rtinchi va beshinchi sathlar 
– dasturchilar uchun ishlab 
chiqilgan quyi va yuqori sath tillaridan iboratdir. To‘rtinchi sath - turli xil 
protsessorlar uchun ishlab chiqilgan turli xil 
assembler tillaridan
iborat 
bo‘ladi. Beshinchi sath esa amaliy dasturchilar uchun mo‘ljallangan yuqori 
sath tillari - 
C, C++, Java
kabi tillardan tashkil topgan bo‘ladi. 
Kompyuter tuzilishini ko‘p sathli ko‘rinishda ifodalanishi va 
sathlarga oid muhokamalarni shu erda to‘xtatib, kompyuter arxitekturasini 
o‘rganishda muhim hisoblangan ba’zi bir xulosalarni keltirib o‘tamiz. 
SHunday qilib, hozirgi kompyuterlar bir-nechta sathlarning ierarxik 
tuzilishi shaklida loyihalanadi va ishlab chiqariladi. Har bir sath turli xil 
ob’ektlarning va amallarning ma’lum bir abstraksiyasini, ya’ni ma’lum 
darajadagi ko‘rinishini ifoda etadi. Kompyuterlar tuzilishini bunday 

---

12 
o‘rganish bilan biz, murakkab bo‘lgan jihatlarni tushunish uchun, nisbatan 
soddaroq ko‘rinishda ifodalash va tushunish imkoniyatiga ega bo‘lamiz. 
Yuqorida keltirilgan har bir sathga tegishli bo‘lgan ma’lumotlar, 
amallar va tavsiflar xillarining to‘plami 
arxitektura
deb ataladi. 
Arxitektura
- kompyuterni qanday dasturlanishi, ishlanishi va ishlatilishi kabi 
jihatlariga bog‘liq 
tushuncha 
hisoblanadi. Masalan, biron-bir dasturni 
yozish va ishlatish uchun zarur bo‘ladigan xotiraning xajmi haqidagi 
ma’lumot - bu arxitekturaning bir qismidir. Ushbu xotiraning qanday ishlab 
chiqilganligi, ya’ni unda qo‘llanilgan texnologiya esa arxitekturaning bir 
qismi hisoblanmaydi. 
Kompyuterning yoki kompyuter tizimining 
dasturiy elementlarini 
loyihalash usullarini 
o‘rganish bilan biz, 
kompyuter arxitekturasini