Birinchidan, uchinchi ishchiga ish haqi to‘lanishi kerak (6 birlik), ya’ni eng ko‘p xarajatlar ish haqi stavkasi bilan birga ortadi. Ikkinchidan

miqdorda xodim yollaydi (Lm< Lo). Boshqacha aytganda, monopsonchi firmaning
yakka hokimligi o ‘matilib, mehnat bozorida ish beruvchilar o‘rtasida raqobatni
y o ‘qotish qonuniy ravishda ish bilan bandlikning (demak, ishlab chiqarish
hajmining ham) kamayishiga va aholi turmush daijasining pasayishiga olib keladi.
Bunday sharoitda xodimlar o‘z mehnatlarini yakkayu yagona ish beruvchiga
taklif qilib, ular belgilagan ish haqiga rozi boiishga majburlar.
3.6. Mehnat bozorida kasaba uyushmalarining roli
Mehnat bozorida yollanma xodimlar hamma vaqt ham ish beruvchilar bilan
teng, adolatli mavqega ega bo‘la olmaydi. Chunki ish beruvchilar mulk - ishlab
chiqarish vositalari egalaridir, ulaming ijtimoiy mehnat munosabatlariga iqtisodiy,
3.1 2 -ra sm . Monopsoniya
sharoitida mehnatning
taklifi va unga talab
117

---

Ill bob. Mehnat bozori: mohiyati, shakllanishi va rivojlanishi
ba’zan siyosiy ta’sir ko‘rsatish imkoniyatlari kuchliroq. Shuning uchun yollanma
xodimlar uchun mehnat bozorida mehnat resurslari xaridorlari bilan uyushgan
holda raqobatlashish xohishi tabiiy.
Yollanma xodimlar ijtimoiy-iqtisodiy manfaatlarining ana shu himoyachilari -
ularning jam oat birlashmalari hisoblanadigan kasaba uyushmalaridir. 0 ‘zbekiston
Respublikasi Mehnat kodeksining 16-moddasida xodimning asosiy mehnat
huquqlari qatorida kasaba uyushmalariga hamda xodimlar va mehnat jamoalarining
manfaatlarini ifoda etuvchi boshqa tashkilotlarga birlashish huquqi mustahkamlab
qo‘yilgan.
Xodimlaming vakillik organlari sifatidagi kasaba uyushmalari quyidagilarga
haqlidir:
- muzokaralar olib borish, jamoa shartnomalari va kelishuvlari tuzish, ulaming