Birinchidan, uchinchi ishchiga ish haqi to‘lanishi kerak (6 birlik), ya’ni eng ko‘p xarajatlar ish haqi stavkasi bilan birga ortadi. Ikkinchidan

kamaytirishga muvaffaq bo‘lsalar, bu holda
egri chiziq Sx holatidan S2 holatiga siljiydi.
Natijada, ish haqininng stavkasi W, dan W2
ga ortadi, bir yo ‘la ish bilan bandlik Ц dan
L2 gacha kamayadi.
3. Kasaba uyushmalari tomonidan ish
haqiga bevosita ta ’sir ко ‘rsatish modeli
(3.15-rasm).
Ushbu 
model 
hozirda 
eng 
ko‘p
ommalashgan bo‘lib, kasaba uyushmalari
yollanma xodimlar ish haqini oshirish
uchun ish beruvchilarga bevosita bosim
o ‘tkazadilar. Odatda, bu jarayon yirik
3.15-rasm. Kasaba uyushmalar
tomonidan ish haqiga bevosita ta’sir
ko'rsatish modeli
119

---

Ill bob. Mehnat bozori: mohiyati, shakllanishi va rivojlanishi
kasaba uyushmalari tomonidan amalga oshiriladi. Ular ish tashlash tahdidi
ostida ish beruvchilar tomonidan ish haqi stavkasini oshirilishiga muvaffaq
bo‘ladilar.
Rasmda aks ettirilganidek, raqobatli mehnat bozori sharoitlarida mutanosib
ish haqi stavkasi Wo ni tashkil etishi mumkin. Biroq tarmoq kasaba uyushmalari
ish tashlash tahdidi bilan ish haqini WTU dan kam bo‘lmagan darajada
boiishini talab qiladi. Natijada, SL mehnat taklifi WTUCSL siniq egri
chizig‘iga aylanadi (u yo ‘g ‘on chiziq bilan ko'rsatilgan). Korxona o ‘zining ish
kuchiga talab egri chizig‘i bilan ish haqi stavkasining WO dan WTU ga ortishiga
ish bilan band xodimlar sonini LO dan LTU gacha qisqartirish bilan javob
qaytaradi.
Yuqorida keltirilgan uchinchi modelda (ikkinchi modelda ham) ish haqi
aholining ish bilan bandligini qisqartirish hisobiga erishilishi anglashiladi.