Birinchi bo‘lim 0 ‘z b e k ist 0n respublikasining konstitutsiyasi va konstitutsiyaviy huquq


-§.  K o n s titu ts iy a v iy   huqu qn ing  p re d m e ti



Download 1,01 Mb.
Pdf ko'rish
bet2/15
Sana31.12.2021
Hajmi1,01 Mb.
#275174
1   2   3   4   5   6   7   8   9   ...   15
Bog'liq
644Frv5sPkJ48duPBb2ioS54wumE3MYdGNiLhdnS

2-§.  K o n s titu ts iy a v iy   huqu qn ing  p re d m e ti

Konstitutsiyaviy  huquq  tushunchasini  aniqlashda  yoki  uni 

yaxshiroq  tushunishda  u n in g   huquq  sifatidagi  predmetini  aniq  bi­

lish  muhim  hisoblanadi.  H a r  bir  huquq  tarm og'i  o'zining  alohida 

predmeti  bilan  boshqa  huquq  tarm oqlaridan  farq  qiladi.

H a r  qan d ay   h u q u q n in g   pred m eti  shu  huquq  n o rm alari  bilan 

ta rtib g a   solinadigan  ijtimoiy  m u n o s a b a tla r  hisoblanadi.  K onsti­

tutsiyaviy  h u q u q n in g   p red m eti  ham   ko n stitu tsiy av iy   n o rm alar 

bilan  ta rtib g a   solinadigan  ijtimoiy  m unosabatlardir.  K o n stitu tsi­

yaviy  huquq  qanday  ijtimoiy  m u n o s a b a tla rn i  ta rtib g a   solishini 

aniqlashda  bu  huquq  siyosiy,  iqtisodiy,  ijtimoiy,  m a ’naviy  va 

boshqa  so h ala rg a   (ya!ni,  bir  nech a  so h alarg a)  taalluqli  muno- 

s a b a tla rn in g   asoslarini  ta rtib g a   solishini  n azarda  tu tish   zarur. 

Boshqa  h u quqlar  esa,  yu q o rid ag i  alohida-alohida  sohalarni  t a r ­

tibga  soladi.

Konstitutsiyaviy  huquqning  predmetiga  xos  yana  bir  xususi- 

yat  shundaki,  u  tartibga  soladigan  ijtimoiy  m unosabatlar  boshqa 

huquq  tarmoqlari  tartibga  soladigan  ijtimoiy  munosabatlarning 

vujudga  kelishi  uchun  asos,  baza  bo'lib  xizmat  qiladi.  M asalan, 

yer  huquqi,  fuqarolik  huquqi,  ijtimoiy  ta ’minot  huquqi,  parlament 

huquqi,  m a’muriy  huquq  va  boshqalar.

Konstitutsiyaviy  huquqning  predmeti  ijtimoiy  m unosabat­

larning  ikki  yo'nalishi  (sohasi)ni  tartibga  solishi  bilan  xarakter- 

lanadi.  Bu  sohalar,  ijtimoiy  hayotda  eng  muhimlari  bo'lib,  boshqa 

m asalalarga  ham  ta ’sir  etadi.

Konstitutsiyaviy  huquqning birinchi  tartibga  soladigan  masala- 

si  bu  -   inson  huquq  va  erkinliklari,  inson  va  davlat  o'rtasidagi  m u­

nosabatlar  bo‘lsa,  ikkinchisi  davlat  tuzilishi  va  davlat  hokimiyatini 

tashkil  etish,  ya’ni  hokimiyatchilik  munosabatlaridir.

10

www.ziyouz.com kutubxonasi




Konstitutsiyaviy  huquq  normalari  bilan  tartibga  solinadigan 

boshqa  bareha  munosabatlar  shu  ikki  sohaning  birortasi  tarkibida 

mavjud  bo  ladi.  Masalan,  jamoat  birlashmalari  faoliyati,  oilaviy 

munosabatlar,  bank-moliya  munosabatlari  va  boshqalar.

Inson  va  davlat  munosabati  konstitutsiyaviy  huquq  tartibga 

soladigan  asosiy  munosabatlardir.  Lekin  shuni  ham  bilish  kerakki, 

inson  va  davlat  munosabatlari  juda  keng  va  ko‘p  qirrali,  shuning 

uchun  bu  munosabat  faqat  konstitutsiyaviy  huquq  bilangina  tartib­

ga  solinmay,  boshqa  huquq  tarmoqlari  bilan  ham  tartibga  solinadi 

(mehnat  huquqi,  fuqarolik  huquqi,  ma’muriy  huquq,  moliya  huqu- 

qi  va  boshqalar).  Lekin  konstitutsiyaviy  huquq  asos,  baza  bo'lish 

xarakteriga  ega  huquqiy  normalardan  iborat  bo'lib,  ular  shaxsning 

huquqiy  holatini  belgilaydi.

Inson  huquqlari  eng  ko‘p  e’tibor  talab  qiladigan,  shu  bilan 

birga,  murakkab  hodisadir.  Inson  huquqlarini  e’lon  qilish,  e’tirof 

etish,  hujjatlarda  aks  ettirish  oson,  lekin  ularni  ta’minlash  o‘ta 

murakkab  masaladir.  Sababi  huquq  va  erkinlik  burch  bilan  bog'liq, 

huquq  va  erkinlikning  ta ’minlanishi  ayrim  majburiy  xarakterdagi 

harakatlarni  qilishni  yoki  qilishdan  tiyilishni  taqozo  etadi.  Burch 

shaxslarning  bir-biri  oldida  emas,  davlat  va  jamiyat  oldida  ham  vu- 

judga  keladi.  Bundan  tashqari,  erkinlik  hech  vaqt  mutlaq  bo'lishi 

mumkyi  emas.  Ayrim  holatlarda  va  sharoitda  uni  cheklashga  zaru- 

rat  tug'iladi.

Inson  va  davlat  o'rtasidagi  munosabatlarda  faqat  davlat  tomo- 

nidan  huquq  va  erkinliklarni  o'rnatish  muhim  emas,  ularning  baja- 

rilishi  uchun  kafolatlarning yaratilishi,  mexanizmlarning yaratilishi 

muhimdir.  Shuning  uchun  davlat  inson  huquqlarini  ta ’minlashda 

katta  majburiyatlarni  o‘z  zimmasiga  oladi  va  bu  majburiyatlar 

konstitutsiyaviy  huquq  normalari  orqali  mustahkamlab  qo yiladi.

Davlat  hokimiyatining  tuzilishi  faqat  davlat  hokimiyatining 

turli  tarmoqlarini  amalga  oshiruvchi  davlat  organlarini  tuzish 

bilangina  cheklanmay,  ular  o'rtasidagi  munosabatlarni  tartibga 

solishni  ham  nazarda  tutadi.  Faqatgina  o'rnatilgan  to'g'ri  hokimi- 

yatchillk  munosabatlarigina  inson  manfaatlariga  mos  tushishi 

mumkin,  shuning  uchun  konstitutsiyaviy  huquq  shu  vazifaniba- 

jarishni  o'zining  maqsadi  deb  hisoblaydi.



11

www.ziyouz.com kutubxonasi




Hokimiyatchilik  m unosabatlarining  to‘g ‘ri  va  sam arali  bo'li- 

shini  nazarda  tutib,  konstitutsiyaviy  huquq  normalari  bilan  barcha 

hokimiyat  organlari  kompetensiyalari,  vakolatlari,  vazifalari  aniq 

belgilab  qo'yiladi.

Xulosa  qilib  aytganda,  konstitutsiyaviy  huquqning  predmeti 

bu  -   shaxs  huquqiy  holatini  belgilash  (shaxs  va  davlat  munosaba- 

ti)  va  hokimiyatchilikni  amalga  oshirish  jarayonida  vujudga  keladi- 

gan  ijtimoiy  munosabatlardir.  B ularning  tarkibi  keng  va  xilma-xil 

munosabatlardan  iborat  boMadi.

Bunda  turli  m am lakatlarning  konstitutsiyaviy  huquqi  pred­

meti  aynan  o‘xshasa-da,  predmet  tarkibiga  kiruvchi  munosabatlar 

doirasi  har  xil  bo'lishiga  e’tibor  berish  kerak.  M asalan,  bizning 

konstitutsiyaviy  huquqimiz  oila  masalasini  alohida  tartibga  solsa, 

boshqa  m am lakatlarda  oila  munosabatlari  konstitutsiyaviy  huquq 

bilan  emas,  huquqning  boshqa  tarmoqlari  bilan  tartibga  solinishi 

mumkin.  Yoki,  0 ‘zbekiston  tarkibida  Qoraqalpog'iston  Respub- 

likasining  mavjudligi,  u  bilan  0 ‘zbekiston  munosabatini  tartibga 

solish  zarurati  konstitutsiyaviy  huquqning  predmetidagi  o'ziga 

xoslikni  keltirib  chiqaradi.


Download 1,01 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   2   3   4   5   6   7   8   9   ...   15




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish