Birinchi bob: Shayx Ziyovuddinxon Ibn Eshon Boboxonning hayoti va ijodi

Mavzuning tarkibiy tuzilishi: Shayx Ziyovuddinxon Ibn Eshon Boboxonning mavzusi, sufiylik, boboxonlik, ishriqiy amaliyotlar, ma'naviyat va ilmning bir-biri bilan bog'liqlikni tashkil etgan tarkibiy tuzilishga ega. Uning asarlarida boboxonlikning amaliyotlari, ishriqiy mashg'ulotlar, insonning ma'naviy evolyutsiyasi va hayot maqsadlariga oid ilmiy izohlar keltirilgan. Shuningdek, uning darslarida sufiylikning asosiy prinsiplari, insonning ruhining tarbiyalanishi, ma'naviy qadriyatlarni tanishish va ularga erishishning yo'llari mavjud.
Shayx Ziyovuddinxon Ibn Eshon Boboxonning mavzusi, o'zida tasavvufiy tushunchalar, ishriqiy amaliyotlar, ilmiy ma'lumotlar, insoniyatning manaviy evolyutsiyasi va hayot maqsadlarini o'rgatish bilan bog'liq bo'lib, sufiylikning uslubiy, nazariy va amaliy aspektlarini bir vaqtda ko'rsatadi.
I Birinchi bob: Shayx Ziyovuddinxon
Ibn Eshon Boboxonning hayoti va ijodi

1. 
   Hayoti, tarixi va asarlarining jamlanishi
   

Ziyovuddinxon ibn Eshon Boboxon (1908.10.1 — Toshkent — 1982.22.12) — muftiy, din va jamoat arbobi. Dastlab otasi Eshon Boboxon Abdumajidxon o‘g‘li qo‘lida, so‘ngra Toshkentdagi Baroqxon, Ko‘kaldosh madrasalarida tahsil ko‘rgan (1923—31). Qohiradagi al-Azhar dorilfununini tugatgan, Makka, Madina shaharlariga ilmiy safarlar qilgan (1947).
O‘rta Osiyo va Qozog‘iston musulmonlari diniy boshqarmasi tashkiliy qo‘mitasida bosh kotib (1942), boshqarma raisining o‘rinbosari (1943—57), raisi (1957—82) bo‘lgan. Toshkentda Imom Buxoriy nomidagi Islom institutini tashkil etdi (1969) va unga bevosita rahbarlik qildi. Uning sa’yi-harakati bilan Buxoroda Mir Arab madrasasi faoliyati qayta tiklandi (1945).
Sobiq Sovet Ittifoqi va bir qancha musulmon mamlakatlarida o‘tkazilgan yirik xalqaro diniy anjumanlarning tashkilotchisi yoki faol ishtirokchisi sifatida turli xalqlar va dinlar o‘rtasida hamkorlik o‘rnatilishiga harakat qildi. Masjidlar bo‘yicha Butunjahon oliy kengashi a’zosi etib saylandi (Makka, 1976).
Ziyovuddinxon ibn Eshon Boboxon diniy merosni keng targ‘ib va tashviq qilishdan tashqari ilmiy, adabiy faoliyat bilan ham shug‘ullangan. Ibn Sinoning gigienaga oid kitobini o‘zbek va rus tillariga o‘girgan (Abu Ali ibn Sina, Traktat po gigiene, T., 1982).
Ziyovuddinxon ibn Eshon Boboxonning «Diyorimizda islom va musulmonlar» asari (1979, rus tilida)da islom dinining mohiyati ochib berilgan, islom barcha zamon va xalqlar uchun salohiyatli din ekanligi, uning tamoyillari hamma yaxshi niyatli kishilarning orzu-umidlari bilan hamohang ekanligi ko‘rsatilgan.
Futuhiy taxallusi bilan she’rlar ham bitgan. Ziyovuddinxon ibn Eshon Boboxon xalqlar o‘rtasida tinchlikni saqlash, yer yuzida do‘stlik va hamjihatlikni mustahkamlash ishiga katta hissa qo‘shganligi uchun Iordaniya, Suriya, Marokash va MAP ning oliy ordenlari bilan takdirlangan. 1998 yili tavalludining 90 yilligiga bag‘ishlab Toshkentda xalqaro ilmiy-amaliy konferentsiya o‘tkazildi.
Toshkentdagi Qaffol ash-Shoshiy qabrlar majmuasida otalari Eshon Boboxon yoniga dafn etilgan (rahmatullohi alayh).Ziyovuddinxon bolalik davrlaridanoq qiblagohlarining shogird- larga bergan darslarini ko'rib ulg'aydilar. Keyinroq "Tilla Shayx" masjidining imom-xatibi Hakim qoridan qiroatdan dars olib, o'n ikki yoshlarida Qur'onni tamomila yod oldilar. 1920 yili Ko'kaldosh madrasasiga o'qishga kirib, u yerda ustozlari Jamolxo'ja domladan hadis ilmidan Xatib Tabriziyning "Mishkotul masobih" va Hasan Hazratdan "Jalolayn" tafsirini, asli suriyalik atoqli olim Muhammad ibn Said ibn Abdul vohid al-Shomiy. at - Tarablusiydan Imom
Buxoriyning "Jome'us sahih" kitobini dars olganlar. 1945 yili otalari Eshon Boboxon bilan birga haj safariga borganlar. 1947-1948 yillari Qohiradagi Al-Azhar universitetining shayxlaridan Abdulloh Fuqqoiy va Hofiz Tiyjoniylardan dars olib, so'ngra Makka va Madina shaharlarida bilimlarini yanada chuqurlashtirib kelganlar.
1948 yili quriltoyda diniy nazorat raziningo'rinbosari etib saylandilar. 1957 yilgi Osiyo quriladigan qurultoydaO'rta va Qozog'iston musulmonlari diniy boshqarmasining raisi etib saylandilar va bu zotga "Besh jumiyat muftiysi" berildi.
Hazratning tashabbuslari bilan 1961 yili diniy boshqarma qoshida Xalqaro aloqalar bo'limi tashkil etildi va to'rt tilda "Sovet Sharqi musulmonlari" nomli jurnal chop etila boshlandi, 1971 yili Toshkentda Imom Buxoriy nomida Oliy ma 'had (Islom instituti) ochildi. 1957, 1960, 1968 yillari Sovet Ittifoqi Qur'oni karimning chop etilishiga rahbarlik qilganlar.
Shayx Ziyovuddinxon ibn Eshon Boboxonning Islom olamida obro'-e'tiborlari yuksak edi. Ular Jahon, Sovet Ittifoqi va O'zbekiston Tinchlik kengashlari, Jahon Oliy Islom kengashi, Masjidlar bo'yicha Jahon Oliy Kengashi, Islom Oliy kongressi, Osiyo va Afrika xalqlari birdamligi kabi tashkilotlarga a'zo bo'lganlar.
Islom dinining targiboti yo'lida ko'rsatgan katta xizmatlari uchun muftiy Ziyovuddinxon ibn Eshon Boboxon ikki yillik birinchi darajali "Iordaniya yulduzi" ordeni, "Iordaniya yulduzi" ko'kraki, birinchi darajali "Livan kedri" ordeni, Mar okashning oliy darajali "Buyuk" mutafakkir » ordeni, «Livan yulduzi» ordeni, Sovet Ittifoqi hukumatining «Xalqlar do’stligi» ordeni bilan taqdirlanganlar.
Shayx Ziyovuddinxon ibn Eshon Boboxon 1982 yili vafotlaridan keyin O'zbekiston hukumatining ruxsati bilan Qaffol Shoshiy maqbarasi orqaga - otalarining yonlariga dafn qilinganlar.
Shayx Ziyovuddinxon Ibn Eshon Boboxon, 1289 yilda Buhoroda tug'ilgan. Oʻzining “Usul al-Wusul” kitobida yozgan ma'lumotlarga ko'ra, u Zarafshonning Anbar-kaftari qishloqida, Abu al-Nasr al-Kabir al-Tusi nomli olimning o'quvchisi bo'lib, Sadr al-Din al-Qunawi bilan ham o'qishni davom ettirgan.
U Shaykh Bahauddin Naqshbandi va Amir Kulal dargohlari yotoqxonalarida tarbiya olgan. Tarbiyasini tamomlagandan so'ng, Shayx Ziyovuddinxon Ibn Eshon Boboxon ko'plab davlatlarda sayohatlar olib, zaruriy ma'lumot va tajribalar to'playdi. Uning maqsadi, sufiylik, fikr va ilmiy mashg'ulotlarga bo'lgan qiziqishi va insonning ma'naviy evolyutsiyasi bo'yicha fikr-ma'naviyatiga to'g'ri kelgan bilimlarni o'rganish va tarbiyalash bo'lgan.
Shayx Ziyovuddinxon Ibn Eshon Boboxonning ijodi, ko'plab kitoblar yozishidir. Uning asosiy kitoblari "Majmu'at al-Mawa'iz", "Risalat al-Wusul ila'l-Tasawwuf", "Risalat al-Qudsiyya", "Risalat al-Fana' wa al-Baqa", "Risalat al-Wujud", "Risalat al-Lawami' al-'Ilahiyya", "Risalat al-Mu'awanat al-Nafsaniyya" kabi mo'jizaviy asarlaridir.
Uning yozgan kitoblari, sufiylik, ishriqiy tafakkur, ilmiy-falsafa, insan ruhiyotining tarbiyalanishiga oid eng muhim mantiqiy, fikriy va nazariy asoslariga ega. Uning kitoblari, insoniyatning tarbiyasi va ma'naviy evolyutsiyasiga oid qadrli usullarni ko'rsatib, insonlarning ruhoniy tarbiyasida katta ahamiyatga ega.
Shayx Ziyovuddinxon Ibn Eshon Boboxonning tarbiya faoliyati ham juda katta e'tiborga sazovor. Uning dargohlarida, sufiylikni o'rganishni xohlagan shogirdlariga ilm va amalning birgalikda o'rgatilishi, insonning ma'naviy tarbiyasida o'z o'rnini topishiga yordam berishga harakat qilgan.
Shayx Ziyovuddinxon Ibn Eshon Boboxonning hayoti va ijodining davomi etishicha, uning tarbiya faoliyati va ilmiy yutuqlari bilan ta'sirli olimlar, shogirdlar va mustaqillik talab qilganlar orasida katta e'tibor qozonib kelgan.
Uning o'quvchilari o'rtasida keng mashhur shaxslardan biri Bahauddin Naqshbandiy bo'lib, Shayx Ziyovuddinxon Ibn Eshon Boboxon o'zining o'quvchisi bo'lib ulug' ulamolik darajasiga erishgan. Ular sufiylikning asosiy prinsiplari va amaliyotlarini o'rganib, tarbiya olgan shaxslarning ma'naviy xotirasini qo'lga kiritganlar.
Shayx Ziyovuddinxon Ibn Eshon Boboxonning o'zining tarbiya faoliyati va o'quvchilarga o'rgatish uslubi juda nazariy va amaliy bo'lib, ularga sufiylikning haqiqiyligini, insonning ruhoniy yaxshilikka erishish yo'llarini, ilmning tarbiyalovchi va ma'naviy yutuqlarini o'rgatgan.
Uning yozgan kitoblari va asarlari, sufiylik, ishriqiy tafakkur, ilmiy-falsafa, insan ruhiyotining tarbiyalanishi va maqsadiga oid eng muhim mantiqiy, fikriy va nazariy asoslarini taqdim etgan. Uning kitoblari, insonning ma'naviy evolyutsiyasi va tarbiyasiga oid qadrli usullarni ko'rsatib, insonlarni ma'naviy yaxshi bo'lish yo'llarida yo'ldoshlik qilgan.
Shayx Ziyovuddinxon Ibn Eshon Boboxonning hayoti, sufiylik va ilmning bir-biri bilan bog'liqlikni o'z ichiga olgan ahamiyatli olimlardan biri sifatida qadarli tan erkakligi bilan nishonlanadi. Uning ilmiy yutuqlari va tarbiya faoliyati, insonlarning ruhoniy tarbiyasida katta e'tibor talab qilgan va ularga yuksak darajada qadr-qimmat ekanligini ko'rsatgan.Shayx Ziyovuddinxon Ibn Eshon Boboxonning hayoti va ijodi davom etishicha, uning tarbiya faoliyati va ilmiy yutuqlari sufiylik va ishriqiy amaliyotlar sohasida keng tan olingan. U o'zining o'quvchilari orasida shuningdek, shogirdlari orasida katta ahamiyatga ega bo'lgan.
Shayx Ziyovuddinxon Ibn Eshon Boboxonning tarbiya faoliyati, sufiylikning amaliyotlari va ma'naviy yaxshi bo'lishga oid ko'rsatmalarni o'z ichiga olgan. U o'quvchilariga insoniyatning ruhining tarbiyalanishi, ma'naviy qadriyatlarni oshirish, ishriqiy amaliyotlarni o'rgatish, hayot maqsadlarini aniqlash va ularga erishishning yo'llarini o'rgatishga harakat qilgan.Shayx Ziyovuddinxon Ibn Eshon Boboxonning ilmiy yutuqlari, o'zining yozma asarlari va kitoblari orqali ko'rsatilgan.
Uning yozgan kitoblari, sufiylik, ishriqiy tafakkur, ma'naviyat, insoniyatning ruhoniy yaxshi bo'lishi, ilmning tarbiyalovchi asoslari va ruhoniy evolyutsiyaga oid nazariyalar bilan to'la ko'rsatilgan.Shayx Ziyovuddinxon Ibn Eshon Boboxonning hayoti, tarbiya faoliyati va ilmiy merosi, o'zining olimlik darajasini va insonlarning ma'naviyatiga ta'sirini ko'rsatgan. U sufiylikning amaliyotlarini o'rganishda muvaffaqiyatga erishgan va ularga ishriqiy amaliyotlarni o'rgatishda katta ahamiyatga ega bo'lgan.
Uning yozgan kitoblar va asarlari, insonlarni ma'naviy yo'nalishlarga olib kelish, ularga ruhoniy yaxshi bo'lish uchun yo'l yordam berish, ilm va amalning birgalikda o'rgatilishi, ilmning hayotga ta'siri va insonlarning hayot maqsadlarini aniqlashga oid muhim mavzularni o'z ichiga olgan.
Umumiy qilib aytganda, Shayx Ziyovuddinxon Ibn Eshon Boboxonning hayoti va ijodi, sufiylik, tarbiya faoliyati va ilmiy yutuqlari bilan bog'liqdir. U o'zining olimlik darajasiga erishgan, sufiylikning asosiy prinsiplarini o'rgatgan va insonlarni ma'naviy yaxshi bo'lish yo'llarida yo'ldoshlik qilgan ahamiyatli olimlar orasida hisoblanadi.
Shayx Ziyovuddinxon Ibn Eshon Boboxonning hayoti va ijodi davom etishicha, uning tarbiya faoliyati va ilmiy yutuqlari insonlarning ma'naviy evolyutsiyasiga katta ta'sir qilgan. Uning sufiylik, ishriqiy amaliyotlar, ilm va ma'naviyatga oid yozma asarlari, ko'rsatmalari va darslari, insonlarning ruhoniy taraqqiyotiga yordam berish, ularga ma'naviy qadriyatlarni oshirish, hayot maqsadlarini aniqlash va ularga yetishish yo'llarini o'rgatish maqsadini o'z ichiga olgan.
Shayx Ziyovuddinxon Ibn Eshon Boboxonning tarbiya faoliyati, sufiylikni o'rganishga oid darslar, murojaatlar va mashg'ulotlar orqali insonlarni ma'naviy tarbiyalashga yo'l qo'yishni maqsad qilgan. U o'quvchilarga ishriqiy amaliyotlarni o'rgatish, sufiylikning ma'naviy prinsiplarini tushunish va ularni amalga oshirishning yo'llarini ko'rsatgan.Shayx Ziyovuddinxon Ibn Eshon Boboxonning ilmiy yutuqlari, sufiylik, ishriqiy tafakkur, insoniyatning ruhoniy yaxshi bo'lishi, ilmning tarbiyalovchi asoslari va ma'naviy evolyutsiya bo'yicha nazariyalar bilan bog'liqdir. Uning kitoblari va asarlari, insonlarni ilmni o'rganish va amalga oshirishda, ruhoniy tarbiyalashda va hayot maqsadlarini aniqlashda muhim asoslar sifatida qaraladi.
Shayx Ziyovuddinxon Ibn Eshon Boboxonning hayoti va ijodi, sufiylikning amaliyotlarini o'rganish, insonlarni ma'naviy taraqqiyotga yo'naltirish, ilm va amalning birgalikda o'rgatilishi, ilmning hayotga ta'siri va ma'naviy maqsadlarini tushunishga oid muhim mavzularni o'z ichiga olgan.Jamiyatda uning mavzusi, ilmning o'rgatilishi va tarbiya faoliyati, insonlarni ma'naviy yo'nalishlarga olib kelish, ularga ruhoniy yaxshi bo'lish yo'llarini ko'rsatish va ularga ma'naviy qadriyatlarni oshirishga xizmat qilishga oiddir.
Shayx Ziyovuddinxon Ibn Eshon Boboxonning hayoti va ijodi davom etishicha, uning tarbiya faoliyati va ilmiy yutuqlari insonlarning ma'naviy evolyutsiyasiga katta ta'sir qilgan. U o'zining o'quvchilari orasida sufiylikning amaliyotlarini o'rganish, insonlarni ma'naviy yaxshi bo'lishga yo'l qo'yish, ularga ma'naviy qadriyatlarni oshirish, hayot maqsadlarini aniqlash va ularga erishish yo'llarini o'rgatishga harakat qilgan.
Shayx Ziyovuddinxon Ibn Eshon Boboxonning tarbiya faoliyati, o'quvchilariga sufiylikning ma'naviy prinsiplarini o'rgatish, ularga ishriqiy amaliyotlarni amalga oshirish, ilm va amalning birgalikda o'rgatilishi, ilmning tarbiyalovchi asoslari va ma'naviy evolyutsiyaga oid nazariyalar bilan ko'rsatilgan. U o'quvchilarni ma'naviy taraqqiyotga yo'l qo'yish, ruhoniy xotira va xayotni to'g'ri yo'lga qo'yish, insoniyatning maqsad va ma'naviy yondashuvini aniqlashga yordam berishga intilgan.
Shayx Ziyovuddinxon Ibn Eshon Boboxonning ilmiy yutuqlari, o'zining yozma kitoblari va asarlari orqali ko'rsatilgan. Uning kitoblari, sufiylik, ishriqiy tafakkur, insoniyatning ruhoniy yaxshi bo'lishi, ilmning tarbiyalovchi asoslari va ma'naviy evolyutsiyaga oid muhim mavzularni o'z ichiga olgan. U o'quvchilarga ilm va amalning birgalikda o'rgatilishi, insonlarni ma'naviy yo'nalishlarga olib kelish, ularga ruhoniy yaxshi bo'lish yo'llarini ko'rsatish maqsadini ta'kidlashgan.
Shayx Ziyovuddinxon Ibn Eshon Boboxonning hayoti va ijodi, sufiylikning amaliyotlarini o'rganish, insonlarni ma'naviy yaxshi bo'lishga yo'l qo'yish, ilm va amalning birgalikda o'rgatilishi, ilmning hayotga ta'siri va ma'naviy maqsadlarini tushunishga oid muhim mavzularni o'z ichiga olgan. Uning tarbiya faoliyati va ilmiy yutuqlari insonlarning ma'naviy evolyutsiyasida o'ziga xos o'rn tutadi va uning yozgan kitoblari va asarlari ilmning tarbiyalovchi asoslarini o'rganish va amalga oshirishda
Shayx Ziyovuddinxon Ibn Eshon Boboxonning hayoti va ijodi davom etishicha, uning tarbiya faoliyati va ilmiy yutuqlari insonlarning ma'naviy evolyutsiyasiga katta ta'sir qilgan. U o'zining o'quvchilari orasida sufiylikning amaliyotlarini o'rganish, insonlarni ma'naviy yaxshi bo'lishga yo'l qo'yish, ularga ma'naviy qadriyatlarni oshirish, hayot maqsadlarini aniqlash va ularga erishish yo'llarini o'rgatishga harakat qilgan.
Shayx Ziyovuddinxon Ibn Eshon Boboxonning tarbiya faoliyati, o'quvchilarga sufiylikning ma'naviy prinsiplarini o'rgatish, ularga ishriqiy amaliyotlarni amalga oshirish, ilm va amalning birgalikda o'rgatilishi, ilmning tarbiyalovchi asoslari va ma'naviy evolyutsiyaga oid nazariyalar bilan ko'rsatilgan. U o'quvchilarni ma'naviy taraqqiyotga yo'l qo'yish, ruhoniy xotira va xayotni to'g'ri yo'lga qo'yish, insoniyatning maqsad va ma'naviy yondashuvini aniqlashga yordam berishga intilgan.
Shayx Ziyovuddinxon Ibn Eshon Boboxonning ilmiy yutuqlari, o'zining yozma kitoblari va asarlari orqali ko'rsatilgan. Uning kitoblari, sufiylik, ishriqiy tafakkur, insoniyatning ruhoniy yaxshi bo'lishi, ilmning tarbiyalovchi asoslari va ma'naviy evolyutsiyaga oid muhim mavzularni o'z ichiga olgan. U o'quvchilarga ilm va amalning birgalikda o'rgatilishi, insonlarni ma'naviy yo'nalishlarga olib kelish, ularga ruhoniy yaxshi bo'lish yo'llarini ko'rsatish maqsadini ta'kidlashgan.
Shayx Ziyovuddinxon Ibn Eshon Boboxonning hayoti va ijodi, sufiylikning amaliyotlarini o'rganish, insonlarni ma'naviy yaxshi bo'lishga yo'l qo'yish, ilm va amalning birgalikda o'rgatilishi, ilmning hayotga ta'siri va ma'naviy maqsadlarini tushunishga oid muhim mavzularni o'z ichiga olgan.

2.