Birinchi bob: Shayx Ziyovuddinxon Ibn Eshon Boboxonning hayoti va ijodi

2.3 Risola dar haqiqati inson
Shayx Ziyovuddinxon Ibn Eshon Boboxonning "Risola dar haqiqati inson" asari, O'zbekistonli filosof va mutafakkir Eshon Boboxonning o'g'li Ziyovuddin Boboxon tomonidan yozilgan. Bu asar insan fikrlari, insoniyat, tarbiya, aqliyot va diniy masalalarni o'z ichiga olgan ilm-falsafa bo'lib, O'zbekiston milliy g'oyalarining yuqori qiymatli menejment tizimining asosiy esaslari bilan birgalikda turibdi.
"Risola dar haqiqati inson" asari, insonning boshqarish qobiliyatini rivojlantirish va shaxsiy o'zgarishini o'rganishga yo'naltirilgan. Bu asarda insonning qonuniy bo'lishi va muhim ahamiyatga ega bo'lishi, tarbiya va madaniyatning jihatlarini o'rganish, o'z-o'zini tuzatish va o'zining o'zini boshqarishga qodir bo'lishi, xalqaro muloqotlarni rivojlantirish va insoniyatning umumiy rivojlanishiga xizmat qilish kabi masalalar keng tahlil qilingan.
Asar Eshon Boboxonning O'zbekiston milliy g'oyalarini rivojlantirishga qaratilgan tahlil va tadqiqotlar asosida yozilgan. Bu asar, O'zbekistonning milliy fikrlarini, milliy manaviy-ma'naviyatli ravishlarni va O'zbekiston xalqining o'ziga xos xususiyatlarini ifodalaydi."Risola dar haqiqati inson" asari, O'zbekiston milliy g'oyalarini modern falsafa va ilm fanlari bilan birgalikda o'rganishni, ularning zaruriyati va mohiyatini tushunishni ham taqdim etadi. Asarda, insoniyatning o'zaro aloqalarida yirik o'rin tutgan rahbariyat tizimi, axloqiy qoidalarni o'rganish, o'z-o'zini boshqarish, aqliyot va diniy masalalar va adabiyot tahlillari kabi ko'plab mavzular boshqa qonunlar bilan birgalikda ko'rsatiladi.
Asar, insonning mahorati, zamonaviy jamiyatning talablari va zaruriyatlari, milliy g'oyalar va taraqqiyot yuzasidan o'z fikrlarini ifodalashning yanada yaxshi tuyg'ulariga muvofiq yozilgan. Bu esa, insoniyatning o'zini o'zgartirishi va rivojlantirishi uchun zaruriy bo'lgan asosiy qadriyatlar, tashabbuskorlik va samaradorlikga yo'naltirilgan."Risola dar haqiqati inson" asari, o'zbek filosofiyasining va falsafiy o'qitishning asosiy asarlari dan biridir. Bu asar, o'zbek tili va adabiyoti, o'zbek milliy fikrlari, ilm fanlari va tarixi boyicha o'zbekistonning o'ziga xos xususiyatlari va o'zining o'zaro aloqalarini o'z ichiga olgan yirik asarlardan biridir.
"Risola dar haqiqati inson" asari, insoniyatning o'z-o'zini tuzatish, o'z-o'zini boshqarish va rivojlantirishga qodir bo'lishi, o'z fikrini va qarorlarini barqaror tushunishga erishish va muhim masalalarni yechishga qodir bo'lishni keng ko'rsatadi. Bu esa, insoniyatning rivojlanishi, qonuniy bo'lishi va umumiy ravishda yaxshi yashash uchun zaruriy asosiy qadriyatlar bo'lib, insonning xavfsizligini ta'minlash va dunyoda amaliyotda o'z o'rni qo'ymasini ta'minlaydi.
Asarda, milliy va jahoniy muloqotlarni rivojlantirish, insonning sohibqironligini rivojlantirish, axloqiy qoidalarni o'rganish, insoniyatning xalqaro aloqalarini rivojlantirish, o'z-o'zini tuzatish va o'zini boshqarish, o'z fikrini yuqori darajada tushunish va qaror qabul qilish kabi ko'plab mavzular ham tahlil qilingan.
"Risola dar haqiqati inson" asari, insoniyatning muhim va umumiy masalalarni tahlil qilish, milliy g'oyalar va tarbiyani yuqori darajada o'rganishga qaratilgan yirik asarlardan biridir. Asar, o'zbekiston milliy g'oyalarining rivojlanishini va mustaqil davlatning o'zini o'zaro aloqalar va jahon bilan rivojlantirishidagi ahamiyatini tushunishga yordam beradi.
"Risola dar haqiqati inson" asari, o'zbekiston milliy g'oyalarining rivojlanishini va ulardan kelib chiqadigan muammolarni yechishga yordam beradi. Asarda, milliy g'oyalar, falsafa, siyosat, insoniyat, adabiyot va tarixiy mavzular keng ko'rsatiladi. Asar, o'zbekistonning o'zining o'ziga xos milliy fikrlari, g'oyalar va ularning falsafiy tushunchalari bilan tarkib topgan yirik asarlardan biridir.
"Risola dar haqiqati inson" asarida, insonning mahorati, insoniyatning rivojlanishi va zamonaviy jamiyatning talablari, milliy g'oyalar, tarixiy va ilm-falsafa tushunchalari va adabiyot tahlillari, o'z-o'zini tuzatish va boshqarish, aqliyot va diniy masalalar, axloqiy qoidalarni o'rganish kabi ko'plab mavzular tahlil qilingan.
Asarda, insoniyatning rivojlanishining tarixiy jarayonlari va ularda yuzaga kelgan falsafiy tushunchalar ham keng ko'rsatilgan. Asar, o'zbekistonning o'zining o'ziga xos milliy fikrlari, g'oyalar va ularning falsafiy tushunchalari bilan tarkib topgan yirik asarlardan biridir.
Barcha ko'rganlar uchun, "Risola dar haqiqati inson" asari, o'zbekiston milliy g'oyalarini tahlil qilish, ularning zamonaviy jamiyatning talablari va zaruriyatlari bilan mos kelishishiga yordam beradi. Asar, milliy g'oyalar, falsafa, siyosat, insoniyat, adabiyot va tarixiy mavzularni ko'rsatish, shuningdek, insoniyatning o'z-o'zini tuzatish va boshqarish, tarixiy jarayonlarni tahlil qilish va falsafiy tushunchalarni keng ko'rsatish kabi ko'plab mavzularni o'z ichiga olgan yirik asarlar orasida xususiy o'rni bor.
"Risola dar haqiqati inson" asari, o'zbekiston milliy g'oyalarining rivojlanishini va insoniyatning umumiy rivojlanishini o'rganishga yordam beradi. Asarda, insoniyatning mahorati, insonning o'z-o'zini boshqarish va rivojlantirishga qodir bo'lishi, o'z fikrini va qarorlarini barqaror tushunishga erishish, axloqiy qoidalarni o'rganish, insoniyatning xalqaro aloqalarini rivojlantirish va muhim masalalarni yechish kabi mavzular keng ko'rsatilgan.
Asar, o'zbekiston milliy g'oyalarini rivojlantirishning tarixiy jarayonlarini va ularda yuzaga kelgan falsafiy tushunchalarni ham ko'rsatadi. Ushbu asar, o'zbekistonning o'ziga xos milliy fikrlari, g'oyalar va ularning falsafiy tushunchalari bilan tarkib topgan yirik asarlardan biridir.
Asarda ko'rsatilgan muhim mavzulardan biri milliy g'oyalar va ularning o'zaro aloqalari bo'lib, o'zbekistonning o'ziga xos milliy g'oyalarini rivojlantirishga va mustaqil davlatning o'zini o'zaro aloqalar va jahon bilan rivojlantirishidagi ahamiyatiga bag'ishlangan. Asar, shu bilan birga, milliy g'oyalar, falsafa, siyosat, insoniyat, adabiyot va tarixiy mavzularni ko'rsatish, insonning o'z-o'zini tuzatish va boshqarish, axloqiy qoidalarni o'rganish, tarixiy jarayonlarni tahlil qilish va falsafiy tushunchalarni keng ko'rsatish kabi ko'plab mavzularni o'z ichiga olgan yirik asarlardan biridir.
"Risola dar haqiqati inson" asari, insoniyatning rivojlanishi, milliy g'oyalar va tarixiy tushunchalar, insonning o'z-o'zini boshqarish va rivojlantirishga qodir bo'lishi, insoniyatning xalqaro aloqalarini rivojlantirish va muhim masalalarni yechish kabi ko'plab mavzularni tahlil qilish bilan shug'ullanadi. Bu esa, insoniyatning muhim va umumiy masalalarni tahlil qilishga yordam beradi va mustaqil davlatning rivojlanishini ta'minlash uchun zaruriy asosiy qadriyatlar bilan ta'minlaydi.
"Asarda ko'rsatilgan muhim mavzular" deb aytilgan mavzularning ko'pligi, insoniyatning rivojlanishi va milliy g'oyalar va tarixiy tushunchalarni o'rganishga yordam beradi. Asarda ko'rsatilgan boshqa mavzular esa quyidagilar bo'lishi mumkin:

• 
  Insonning tabiiy muhitga ta'siri va tabiiy resurslardan foydalanish usullari.
  
• 
  Milliy g'oyalar va ularning rivojlanishida shaxsiy va jamoatchilikning o'ziga xos roli.
  
• 
  Adabiyotning insoniyat tarixidagi o'rni va tarixiy ravishda o'qitilishining ahamiyati.
  
• 
  Insonning o'z-o'zini boshqarish va rivojlantirishning asosiy usullari, psixologik va ma'naviy ko'nikmalarni o'rganish.
  
• 
  O'zbekistonning mustaqil davlat sifatida rivojlanishida milliy identitet, tarix va g'oya muhim ahamiyatga ega.
  
• 
  Xalqaro aloqalar va ularning milliy g'oyalar va rivojlanishga ta'siri.
  
• 
  Insoniyatning xalqaro huquq va erkinliklari, uning jamiyatdagi o'rni va tushunchalari.
  
• 
  Insoniyatning axloqiy qoidalari va ularning amaliyoti.
  

"Asarda ko'rsatilgan muhim mavzular" kabi ko'plab mavzular, "Risola dar haqiqati inson" asariga ham yondashgan, insoniyatning rivojlanishi va umumiy tarixiy jarayonlarni tahlil qilish uchun zaruriy bo'lgan asosiy mavzulardir. Bu asar o'zbekiston milliy g'oyalari va tarixiy tushunchalarni o'rganish uchun muhim yordamchidir va insoniyatning rivojlanishiga bag'ishlangan ko'p yillik ishlarning noyob namunalaridan biridir.
"Asarda ko'rsatilgan muhim mavzular" dastlab Shayx Ziyovuddinxon Ibn Eshon Boboxonning "Risola dar haqiqati inson" asarida ko'rsatilgan tavsiyalar va tushunchalarning asosida yaratilgan. Ushbu asar insonning o'z-o'zini boshqarish, rivojlantirish va yuksaltirishni haqiqiy yollari bilan o'rganish uchun zaruriy ko'nikmalar va fikrlar taklif qiladi.
"Asarda ko'rsatilgan muhim mavzular" insoniyatning o'z-o'zini rivojlantirish uchun zaruriy bo'lgan ko'nikmalarni o'rganishga imkoniyat beradi. Bu ko'nikmalar psixologiya, axloqiy qoidalari, milliy g'oyalar va tarixiy tushunchalar, insonning tabiiy muhitga ta'siri va resurslardan foydalanish usullari, o'z-o'zini boshqarish va rivojlantirishning asosiy usullari, milliy identitet va g'oyalarga ega bo'lish kabi ko'plab tushunchalarni o'z ichiga oladi.
Bundan tashqari, "Asarda ko'rsatilgan muhim mavzular" insoniyat tarixi, jamiyat va axloqiy taraqqiyot, milliy va xalqaro aloqalar, insoniyatning erkinlik va huquqlari kabi ko'plab muhim mavzularni o'z ichiga oladi.Jamiyat va insoniyat rivojlanishiga bag'ishlangan bu asar insonning o'z-o'zini tahlil qilish, o'z-o'zini boshqarish va rivojlantirishning asosiy ko'nikmalari va usullarini o'rganish uchun zaruriy bo'lgan asosiy manbalaridan biridir.
"Asarda ko'rsatilgan muhim mavzular" asarida aynan shunday ko'nikmalar va tushunchalar ko'rsatilgan, masalan:

• 
  Insonning o'z-o'zini tahlil qilishi va o'zini boshqarish uchun zaruriy ko'nikmalar.
  
• 
  Insonning tabiiy muhitga ta'siri va bu resurslardan foydalanish usullari.
  
• 
  Milliy g'oyalar va tarixiy tushunchalar.
  
• 
  Milliy identitet va g'oyalarga ega bo'lish.
  
• 
  Psixologiya va insonning o'z-o'zini rivojlantirishning asosiy usullari.
  
• 
  Axloqiy qoidalari va insoniyatning erkinlik va huquqlari.
  
• 
  Insoniyat tarixi, jamiyat va axloqiy taraqqiyot, milliy va xalqaro aloqalar kabi ko'plab muhim mavzular.
  

Ushbu asarda ko'rsatilgan tavsiyalar va tushunchalar insoniyatning bir qancha muammolari bilan ham bog'liq bo'lgan, masalan, insonning o'z-o'zini tahlil qilish, o'zini boshqarish, o'z-o'zini rivojlantirish va qadrlash, shaxsiy va ijtimoiy aloqalar, insoniyatning erkinlik va huquqlari kabi mavzular ko'rsatilgan."Asarda ko'rsatilgan muhim mavzular" asarida ko'rsatilgan tavsiyalar va tushunchalar insoniyatning turli xil yo'nalishlarida foydalanishga imkoniyat beradi. Bu yo'nalishlar o'zaro aloqada bo'lib, bir-biriga kuchli ta'sir ko'rsatishlari mumkin. Quyidagi misollar, ushbu yo'nalishlardan ba'zilarini ko'rsatadi:
O'z-o'zini tahlil qilish va rivojlantirish. Bu yo'nalish insonning o'zini tahlil qilish, o'z-o'zini rivojlantirish va qadrlash, shaxsiy taraqqiyot yo'li va boshqa o'zgina masalalar bilan bog'liqdir. Asarda ko'rsatilgan ko'nikmalar insonning o'z-o'zini tahlil qilish, o'zini tuzatish va o'zini qadrlashning asosiy ko'nikmalari va usullarini tushuntiradi.
Psixologiya va tibbiyot. Bu yo'nalish insonning fikrini va his-tuyg'ularini tahlil qilish, zavq-o'shishni oshirish va xavfsizligini saqlab qolish, kasalliklarni oldini olish va boshqa o'zgina masalalar bilan bog'liqdir. Asarda ko'rsatilgan ko'nikmalar insonning psixologik va tibbiyotiy holatiga oid masalalarni ko'rsatadi.
Ijtimoiy aloqalar. Bu yo'nalish insonning boshqa insonlar bilan aloqalarini rivojlantirish va ular bilan muhim muloqotlar olib borish, o'z-o'zini ijtimoiy taraqqiyotga qo'llash va boshqa o'zgina masalalar bilan bog'liqdir. Asarda ko'rsatilgan ko'nikmalar insonning ijtimoiy aloqalarini rivojlantirish, guruh ichida ishlash, milliy va xalqaro aloqalar va boshqa masalalar haqida fikrlashni o'rganishga yordam beradi.
Milliy g'oyalar va tarixiy tushunchalar. Bu yo'nalish insonning milliy g'oyalari, tarixiy tushunchalari va milliy identitetini rivojlantirish, milliy bayramlar, ularning ma'nosi va boshqa o'zgina masalalar bilan bog'liqdir. Asarda ko'rsatilgan ko'nikmalar insonning milliy g'oyalari va tarixiy tushunchalari haqida fikrlashni o'rganishga yordam beradi.
Axloqiy qoidalari va insoniyatning erkinlik va huquqlari. Bu yo'nalish insonning axloqiy qoidallari va insoniyatning erkinlik va huquqlari, jamiyatdagi adolatsizlik va diskriminatsiya masalalarini o'rganish, ularni oldini olish va boshqa o'zgina masalalar bilan bog'liqdir. Asarda ko'rsatilgan ko'nikmalar insonning axloqiy qoidalari, erkinlik va huquqlari haqida fikrlashni o'rganishga yordam beradi.
Madaniyat va san'at. Bu yo'nalish insonning madaniyat, san'at, adabiyot va falsafa bilan bog'liq masalalariga oiddir. Asarda ko'rsatilgan ko'nikmalar insonning madaniyat, san'at, adabiyot va falsafaga oid ko'rsatmalar bilan bog'liqdir.

Iqtisodiyot. Bu yo'nalish insonning iqtisodiyotga oid bilimlariga va savodxonlikka oid ko'rsatmalariga oid. Asarda ko'rsatilgan ko'nikmalar insonning iqtisodiyotga oid ko'rsatmalar bilan bog'liqdir.Asarda ko'rsatilgan tavsiyalar va tushunchalar insonning turli xil yo'nalishlarida foydalanishga imkoniyat beradi va insoniyatning o'zining o'ziga yuqori darajada ta'sir qilish imkonini beradi.

Shayx Ziyovuddinxon Ibn Eshon Boboxonning "Risola" asari insonning maqsadli hayoti, ruhiy ziddiyati, o'ziga bo'lgan ishonch, tabiiyati va jismoniy salomatligi uchun ham juda muhim yaratuvchi asarlardan biridir. Bu asar insoniyatga yaratilgan maxsus tavsiyalar va usullar bilan to'la va kelajakdagi yashash tarzini belgilaydi. Bu asarning asosiy ko'rsatkichlari quyidagilardir:

• 
  Insoniyatni unutma. Asarda insonning huquq va erkinliklari katta e'tibor bilan ko'rsatiladi va insoniyatni qadrlashning eng muhim buyuk vazifalardan biri deb ko'rsatiladi.
  
• 
  Maqsadli hayot. Insoniyatning hayoti, uning maqsadi va yashashga oid ko'rsatmalar o'rnatilgan.
  
• 
  Ziddiyat va ravnaq. Insoniyatning ziddiyati, uning jismoniy va ruhiy ravnaqligi va insonning yuksak manfaatlarga erishishiga yordam beradigan ko'rsatmalar o'rnatilgan.
  
• 
  Fikrlash va tafakkur. Asarda ko'rsatilgan ko'nikmalar insonning o'ziga mahsus fikrlash va tafakkur qilish yuzasidan ham muhimdir. Bu, insonning o'zini o'rganish va o'ziga yuqori manbalarga erishishiga imkoniyat yaratadi.
  
• 
  Adolatsizlik va diskriminatsiya bilan kurashish. Insoniyatning huquq va erkinliklarini himoya qilish, jamiyatdagi adolatsizlik va diskriminatsiya bilan kurashish va ularni oldini olish ko'rsatmalariga oid. Bu yo'nalish insonning erkinlik va huquqlari, jamiyatdagi adolatsizlik va diskriminatsiya masalalarini o'rganish, ularni oldini olish va boshqa o'zgina masalalar bilan bog'liqdir.