Birin ch I b o‘ L i m texnologik parametrlarni nazorat qilish usullari va vositalari

3.Z-§. DEFORMASION (PRUJINALI) ASBOBLAR

Prujinali asboblarning ishlash prinsipi bosim ta’sirida turli elastik
elementlarning deformasiyalanishi yoki ularning kuchini o‘lchashga asoslangan.
Elastik elementda bosim kuchi ta’sirida vujudga keladigan deformasiyalanish
natijasida o’lchash asbobining strelkasi to‘g‘ri chiziqli yoki burchakli shkala bo‘yicha siljib, bosim qiymati R ni ko‘rsatadi.
Prujinali asboblarning o‘lchash aniqligi yuqori bo‘lishi uchun ulardagi elastik
elementlar elastiklik moduli va issiqlik kengayish koeffisientlari kam bo‘lgan
materiallardan tayyorlangan bo‘lishi va gisterezis hamda qoldiq elastiklik hodisalari bo‘lmasligi talab qilinadi.

3. 
   - rasm. Elastik sezgir elementlar
   

Prujinali asboblar ortiqcha bosim, siyraklanish, bosimlar farqi va shu kabilarni
o‘lchash uchun qo‘llanadi. Keng tarqalgan elastik sezgir elementlar 3.3-rasmda
tasvirlangan, ularga naychali prujina (a), silfonli (b), yassi va gofrlangan
membranalar (v, g), membranali quticha (d), bikr markazli yumshoq membranalar (e) kiradi. Statik xarakteristikaning shakli va tikligi sezgir elementning tuzilishiga,
materialga va haroratga bog‘liq. Sezgir elementlarning elastiklik holati kuch bo‘yicha qattiqlik koeffisienti bilan xarakterlanadi:
Sh
P
Fh
K э
F

(3.20)
bu erda, G‘, SE — mos ravishda elastik sezgir elsmentga ta’sir etadigan kuch va elementning foydali yuzi; h —
sezgir element erkin uchining siljishi.
Prujinali asboblarning afzalligi ularning soddaligi, ishonchliligi, universalligi,
ixchamligi va o‘lchanayotgan kattaliklarning katta diapazonidan iborat.
Naychasimon prujinali asboblar. Sezgir element sifatida naychasimon
manometrik prujina ishlatilgan deformasioi asboblar laboratoriya va ishlab chiqarish amaliyotida keng tarqalgan. Ayniqsa, bir o‘ramli naychasimon prujinali asbob — manometr, vakuummetr, manovakuummetr va difmanometrlar juda ko‘p qo‘llanadi.