Birin ch I b o‘ L i m texnologik parametrlarni nazorat qilish usullari va vositalari

Chastotali o‘zgartkichlar texnologik jarayonlarni avtomatik nazorat qilish va
boshqarish tizimlarida keng qo‘llaniladi. O‘lchash axborotini bir xillashtirilgan chastotali signal bilan uzatish tizimi birlamchi o‘lchash o‘zgartkichlari asosida amalga oshirilib, bunda birlamchi o‘lchash o‘zgartkichlari o‘lchanayotgan texnologik parametrni bir xillashtirilgan chastotaviy signalga o‘zgartiradi.
O‘zgartirish parametr → kuch → chastota sxemasi buyicha yuz beradi. Kuch chastotali o‘zgartkichlarning ishlash prinsipi mexanik kuchlanishni torli
elementning ko‘ndalang tebranishlar chastotasiga o‘zgartirishga asoslangan.
O‘lchanayotgan fizik kattaliklar o‘lchash asbobining sezgir elementiga ta’sir qilib,
fizik kattaliklarga mutanosib bo‘lgan G‘ kuchga aylanadi (8.9-rasmda torli chastota
o‘zgartkichning prinsipial sxemasi ko‘rsatilgan). Bu kuch elastik sterjen (richag) 1 va u bilan bog‘langan torli element 3 tomonidan qabul qilinadi. O‘lchanayotgan fizik kattalik G‘ kuch o‘zgarishi bilan elastik sterjen va o‘zgarmas magnit qutblari 4 orasida joylashgan torli elementda kichik (mikronlarda o‘lchanadigan) deformasiya hosil qiladi, natijada torning ko‘ndalang tebranishlar chastotasi o‘zgaradi. Kuch-chastota o‘zgartkichi rezistorlar R1, R2, R3 va Rt qarshilikli tor 3 yordamida

8.9 – расм. Торли частота ўзгарткичи.
tashkil etilgan ko‘prikli sxemani ifodalovchi torli generator asosida amalga
oshiriladi. Ko‘prikning o‘lchash diagonali 5 elektron kuchaytirgichning kirishiga ulangan, uning chiqishi esa ko‘prik manbai diagonaliga ulangan. Tor doimiy 4 magnitning qutblari orasiga joylashgan. Torning pastki uchi qo‘zg‘almas asocga bikr mahkamlangan, yuqori uchi esa — xarakatlanuvchi richag 1 ga mahkamlangan. Tordan o‘zgaruvchan tok o‘tganda tor tebrana boshlaydi va unda shakliga ko‘ra sinusoydaga yaqin bo‘lgan EYUK induksiyalanadi. Torda kechadigan fizik jarayonlarga muvofiq uning magnit maydonidagi tebranishlarida tebranish konturi ko‘rinishiga ega bo‘lgan elektr sxema 8.10-rasmda berilgan.


8.10 – расм. Магнит
майдонида тор тебранишининг