Birin ch I b o‘ L i m texnologik parametrlarni nazorat qilish usullari va vositalari

Axborot – o‘lchash tizimining umumlashtirilgan sxemasi.
Spektrometrik uslubni amalga oshiruvchi axborot – o‘lchash tizimi (AO‘T) ning
umumiy tuzilmasi sxemasi 4.19 – rasmda keltirilgan. Unga o‘lchash moduli (O‘M), harorat datchigi (TD), bosim datchigi (BD), aloqa liniyasi (AL) va axborot – o‘lchash qurilmasi (AO‘Q) kiradi. O‘M suyuqlik oqimining fluktuasion parametrlarining chiquvchi elektr signalga aylantirish uchun mo‘ljallangan. AO‘Q esa IM dan va bosim hamda harorat datchiklaridan kelayotgan signallarni qabul qilib olishni, ularga berilgan algoritm bo‘yicha ishlov berishni, olingan natijalarni saqlashni va tashqi qurilmalar bilan axborot almashishni ta’minlaydi.

4.19 – rasm. Quduqlardan foydalanish rejimini nazorat qilish axborot o‘lchash tizimlari (AO‘T) ning umumiy tuzilmasi.

Ultrotovushli dopler sarf o‘lchagichning ishlash prinsiplari.
Agar quvur o‘qi bo‘yicha V tezlik bilan harakatlanuvchi nuqtaviy sochgich w0
chastotali signal bilan vertikalga αj burchak ostida nurlanayotgan bo‘lsa, u g‘olda
qabul qilingan aks – sado signali chastotasi wd qo‘yidagi munosabat bilan aniqlanadi:


Uzatuvchi o‘zgartkich qabul qiluvchi
o‘zgartkich (4.31) dagi ikkinchi ko‘paytuvchini darajali qatorga yoyib va Δw=wd-w0 ayirmani olib, Dopler effekti formulasining lokasiya variantini hosil
qilamiz:

Odatda V<bo‘ladi, shuning uchun chiziqli yaqinlashish bilan cheklanish
mumkin:

(4.33) ifodadan:

kelib chiqadi, ya’ni dopler siljishi kattaligi sochgich tezligi V ga to‘g‘ri proparsional ekan. Bu erda Cp – EP prizmaning materialidagi ultratovushning tezligi: αp – vertikalbilan truboprovob devoriga ultratovush tebranishlari suvi yo‘nalishlari orasidagiburchak, u EP prizma burchagiga teng.
Real sharoitlardi hajmiy sochilish signallarining shakllanishida fozoda tasodifan
joylashgan turli xil tabiatga ega sochuvchilarning to‘plami ishtirok etadi. Bu holda
“dopler siljishi” tushunchasi qabul qilingan energiyaning taqsimlanishini
sochgichlarning real tezliklari funksiyasi sifatida aks ettiruvchi “dopler spektri”
konsepsiyasi bilan almashadi. Real hisob – kitoblarda (4.34) munosabatdan
foydalanish mumkin bo‘lishi uchun Δw ning spektri og‘irlik markazini tushunish
etarli.