Бир пағонали ва икки пағонали асосий узатмалар. Кулачокли, ўзи блокировкаланадиган, автоматик блокировкаланадиган, мажбурий блокировкаланадиган дифференциаллар

Дифференциал ва ярим ўқлар.

Дифференциал куч узатманинг механизми бўлиб, у буровчи моментни белгиланган нисбатда иккита йетакланувчи валга тарқатади ва уларни ҳар хил бурчак тезлигида айлантиради. Дифференциаллар вазифасига кўра ғилдиракаро ва ўқаро турларига бўлинади. Хозирги вақтда ҳамма автомобиллар ғилдиракаро дифференциалга ега ва уларда асосан конуссимон шестерняли дифференсиаллар қўлланилади. Ўқаро диффиренсиаллари кўр юритмали автомобилларда ишлатиб, улар конуссимон ёки муштчали (кулачокли) бўлиши мумкин . Шуни ҳам таъкидлаб ўтиш керакки, дифферсиаллар моментларни валларга узатиши бўйича мутаносиб ва номутаносиб турларга бўлинади. Автомобилларда юқорида қайд етилгандек, конуссимон шестерняли дфференсиал кенг тарқалган бўлиб (2-расм), у яримўқ шестернялари 2 ва 6, сателлитлар 5 ва 9, крестовина 4 ва дифференсиал қутисини ташкил қилувчи косачалар 7 дан иборат. Хусусан бундай дифференсиаллардан сателлитлар сони юк автомобиллари ва автобусларда учта ёки тўрта, йенгил автомбилларда еса иккита бўлади. Ўз навбатида сателлитлар крестовинанинг силиндрик бармоқлари 4 га еркин ўтказилган. Крестовина сателлитлар билан йиғилган ҳолда бармоқлар орқали дифференсиал қутисининг деворларидаги тешикчага киритилади. Автомобил бурилганда унинг ички ғилдираги билан йўл орасидаги ишқаланиш каттароқ бўлгани сабабли ташқи ғилдиракка нисбатан кам йўл босиб ўтади. Шунга кўра, ички ғилдирак ва у билан боғлиқ бўлган ярим ўқ шестерняси диференсиал қутиси 7 га нисбатан кам йўл босиб ўтади. Бинобарин, ички ғилдирак ва у билан боғлиқ бўлган ярим ўқ шестерняси 6 дифференсиал қутиси 7 га нисбатан айланиб, орқада қолишга мажбур бўлади. Шу сабабли сателлитлар 5 ва 9 ўз ўқи атрофида айланиб, иккинчи ярим ўқ шестерняси 2 ни камроқ момент билан тезроқ айлантиради, натижада ташқи ғилдирак ҳам тезроқ айланади. Ана шу ҳолатни назарда тутиб фикр юрицак, чаъ (ташқи) ғилдирак дифференсиал қутисидан тезроқ (н_д.қ < н _ч.г) ва ўнг (ички) ғилдирак еса секинроқ айланар (н_д.қ > н_ў.г) екан. Демак, шу боис ташқи чаъ ғилдирак. Ички ўнг ғилдиракдан тезроқ айланади (н_ч.г > н_ў.г). Бу ҳам юқорида келтирилган ифода ўзгармайди ва чаъ ҳамда ўнг ғилдиракларнинг айланиш қийматининг йиғиндиси дифференсиал қутисининг икки баробар айланишига (2н_д.г) тенг бўлиб қолаверади. Шуни ҳам айтиб ўтиш керакки, сирранчиқ йўлда ҳаракатланаётган ғилдирак умуман қаршиликсиз ўз ўрнида айланиши сабабли, қуруқликдаги ғилдиракка деярли буровчи момент узатилмайди ёки бу ғилдиракни айлантириш учун лозим бўлган миқдордаги буровчи момент узатилмайди.

Чунки сирръанчиқ йўлдаги ғилдирак қаршилиги ва илашуви жуда ҳам оз бўлгани, дифференсиалдаги сателлитларга ярим ўқ шестернясидан тушадиган юкланишни ҳам ғоят даражада камайтириб юборади бунинг натижасида сирранчиқ йўлдаги қуруқликда таяниб турган ғилдирак умуман айланмайди.