Bir joyli predikatni ta’rifi

Elimenativli induksiya. Hodisalarning sabablarini ko’rsatish gipotezalarni haqiqatga o’xshashlik tarkibiga o’tkasihda hal qiluvchi hisoblanadi.

32. 
    D.S.Mill induktivli xulosalashlarning qanday usullarini taklif qilgan?
    

D.S.Mill so’zi hilan aytganda sabab haqidagi tushunchalar barcha induksiya nazariyalarining ildizini tashkil qiladi.

D.S.Mill induktivli xulosalashlarning quyidagi usullarini taklif qildi

33. 
    Induksiya teskari deduksiya sifatida qanday qaraladi?
    

Induksiyani teskari deduksiya sifatida qaraymiz. Bu yerda N.Nyuton, St.Djevonslar hal qiluvchi hissalarini qo’shdilar. Djevons induksiya va deduksiy munosabatini o’rganib, quyidagini yozadi: «Deduksiyada qonunlardan xulosalarni rivojlantirish sodir bo’ladi. Induksiyada esa mutlaqo teskari jarayon sodir bo’ladi. Bu yerda aniq natijalar beriladi, ushbu natijalardan kelib chiqadigan umumiy qonunni ochish talab etiladi».

N.Nyuton, St.Djevonslar induksiyani eng avvalo ma’lum faktlar va kamroq umumiy qonunlar va prinsiplarni tushuntiruvchi umumiy qonunlar va prinsiplarni ochuvchi usul sifatida talqin qilganlar. Induktivli xulosalash shunda va faqat shundagina to’g’ri bo’ladi, qachonki faktlarni (asosi, induksiyalarning boshlang’ich manzili) tushuntirish uchun taklif qilingan qonun yoki prinsiplardan faktlarni hosil qilish mantiqiy (deduktivli) ravishda amalga oshirilsa.

36) D.S.Millning DSM usulining mohiyati nimadan iborat?

D.S.Millning qonunlarini mantiqiy predikarlar tilida izohlashda expert tizimlarda axborotlar to’liqmas bo’lganda induksiyaning ko’zga ko’ringan usullaridan biri – DSM - gipotezalarni avtomatik hosil qiluvchi usulning yaratilishiga olib keldi. Bu usulni D.S.Mill taklif qilgan. DSM usulning mohiyati quyidagidan iborat. Bizga sabalar to’plami , oqibatlar to’plami va baholar to’plami berilgan bo’lsin. Agar ifoda « ishonchlilik bilan ning sababi bo’ladi» tasdiqni ifodalasa, u holda ushbu ifoda musbat gipotaza deb ataladi. Agarda ifoda « ishonchlilik bilan ning sababi bo’lmayadi» tasdiqni ifodalasa, u holda ushbu ifoda manfiy gipotaza deb ataladi. Musbat gipotezalarni h⁺_l,j,k ,manfiy gipotazalarni esa - h^-_l,j,k bilan belgilaymiz. Qiymatlar orasidan «yolg’on»(0) va «chin»(1) kabi izohlanuvchi maxsus qiymatlarni ajratamiz. Ushbu baholarga asoslangan gipotezalar chinligi yoki yolg’onligi qat’iy o’rnatilgan hodisalar sifatida qaraladi. 0 va 1 oralig’idagi olgan qiymatlarni k/n ratsiomal sonlar bilan belgilaymiz, bu yerda k = 1,…, n – 1; n –kuzatuvlar(misollar) sonini harakterlaydi.