|
Deduktiv xulosalash masalalarini formallashtirish. Aytaylik masala predikatlar hisobi tilida tavsiflangan bo’lsin. Agar orqali boshlang’ich tasdiqlarni, orqli maqsadli tasdiqlarni belgilasak, u holda teoremalar shaklida berilgan masalani formal ko’rinishda quyidagich yozish mumkin [4-7, 18]:
Boshqacha so’z bilan aytganda, to’plamdan mantiqiy ravishda formula kelib chiqishini isbotlash zarur.
formula to’plamdan mantiqiy ravishda kelib chiqadi, agarda to’plamni qanoqtlantiruvchi har bir izohlash formulani ham qanoatlantirsa. Agarda to’plam formula bilan tasvirlangan bo’lsa, u holda predikatlar hisobining deduktiv xulosalash masalasi formulalarning umumqiymatliligini aniqlashga keltiriladi:
Xulosalash jarayonida ko’p hollarda teskaridan isbotlash usulidan foydalaniladi, ya’ni yuqorida keltirilgan formulaning umumqiymatliligi emas, balki formulaning bajariluvchi emasligi aniqlanadi:
Boshqacha so’z bilan aytganda, birlashmaning bajarilmasligi isborlanadi. Ba’zi formulalar to’plamining bajarilmasligini aniqlash rad etish deyiladi.
Mahsuliy masalalarni yechishda deduktiv xulosalashning teskari va to’g’ri xuloslash usullarini tushuntiring?
Sun’iy intellekt tizimlarining mahsuliy masalalarini yechishda deduktiv xulosalashning asosan ikkita: teskari va to’g’ri xuloslash usullari mavjud (bu xulosalashlar ma’ruzaning mahsuliy modellar mavzusida to’liq keltirilgan)
Hozirgi vaqtgacha sun’iy intellekt tizimlari sohasida ko’plab mantiqiy xulosalash tizimlari ma’lum. Ularning barchasi bir-biridan foydalaniladigan modellari, mantiqiy xulosalash ko’rinishlari, ifodalanish uslublari, mantiqiy xulosalash usullari bilan farq qiladi
Sun’iy intellekt tizimlari sohasida hozirgi vaqtgacha ma’lum bo’lgan qanday mantiqiy xulosalash tizimlarini bilasiz?
Sun’iy intellektning expertiza sohasiga tegishli ko’plab tizimlarida bilimlar faktlar va qoidalarga bo’linadi. Faktlar – bu expertiza sohasiga tegishli ma’lumotlardir. Masalan, qandaydir universitet xodimlari haqidagi ma’lumotlar faktlar to’plamini tashkil etadi [1, 10, 18].
Fakt 1: Jumanov – dasturlash kafedrasi professori, Prof (info, Jumanov 1)
Fakt 2: Maftuna – informatika fakul’teti talabasi, Tal (info, Maftuna 4).
Qoida –bu implikatsiyalar (yoki unga ekvivalent mantiqiy shakllar) bilan berilgan ma’lumotlar. Ular expertiza sohasiga tegishli umumlashtiruvchi bilimlarni o’zida aks ettiradi.
Qoida 1. Agar y- x kafedraning professori va w – z fakul’tetning talabasi (x ≠ z), u holda w uchun y tashqi imtihon oluvchi bo’lishi mumkin,
Fikrlash deganda nima tushuniladi?
Fikrlash deganda – qandaydir tasdiqlarni qabul qilishga olib keladigan (majbur qiladigan) argument(fakt)lar ketma-ketligi tushuniladi.
Ko’rinib turibdiki, mantiqiy xulosalash matematik mantiqni standart tushunish nuqtai-nazaridan, ya’ni argument(fakt)lar to’plami tayinlanganda, trivial bo’lmagan vositalardan (masalan, ziddiyatlar bo’lmasligini tekshirish) foydalanilmaganda va chin argumentlardan (sabablardan) chin xulosalar olishni ta’minlaydigan faqat ishonchli xulosalash qoidalari qo’llanilganda fikrlashning xususiy holi hisoblanadi.
Aristotel sillogizmini tushuntiring?
Aristotelning davomchilari sillogizmga asoslanib, fikrlashga nisbatan yoqori pog’onadagi abstraktsiyada turgan mulohazalar uchun deduktiv xulosalash prinsipini formallashtirdilar.
Eng mashxur deduktiv xulosalash qoidalariga qaysi qoidalar kiradi?
1. Modus Ponendo Ponens: «Agar implikatsiya va A chin bo’lsa, u holda B chin bo’ladi»:
2. Modus Tollendo Tollens: «Agar implikatsiya va B yolg’on bo’lsa, u holda A yolg’on bo’ladi»:
3. Modus Ponendo Tollens: «Agar A chin va konyunksiya A∧B yo’g’on natijaga ega bo’lsa, u holda B yolg’on bo’ladi»:
4. Modus Tollendo Ponens: «Agar A yolg’on va dizyunksiya chin bo’lsa, u holda B chin bo’ladi»:
«Zanjirli xulosa» qoidasi qanday formallashtirildi?
Mulohazalar hisobi tizimida xulosalash uchun juda qulay bo’lgan «zanjirli xulosa» qoidasi formallashtirildi.
Zanjirli xulosa: «Agar implikatsiya chin va implkatsiya chin bo’lsa, u holda implikatsiya chin bo’ladi».
Mantiqda isbotlash muammosini yechishning semantikli va sintaktikli usullarini keltiring?
Mantiqda isbotlash muammosi-bu agar boshlang’ich mulohazalar chin deb hisoblanganda, B xulosaning chin qiymatini topishdan iborat bo’ladi va ko’rinishda belgilanadi. Isbotlarda va xulosalarda “⊢” belgi «верно, что» yoki «chiqarish mumkin» kabi o’qiladi.
Tavtologiya nima?
Mutloq chin bo’lgan haqiqatlar tavtalogiya deyiladi.
Abduktivli va induktivli mantiqiy xulosalashlarni izohlang?
Abduktiv xulosalash. Abduksiya – bu tushuntiruvchi gipotezalarni shakllantirish jarayoni. Aniqrog’i, taklif qilingan tushuntirishlar uchun berilgan nazariyalar va kuzatuvlar asosida abduktiv xulosalash tushuntirishlar orasidan bitta yoki ko’proq eng yaxshi tushuntirishlarni aniqlashi lozim [1, 9, 18].
Abduktiv xulosalash kuzatilayotgan hodisa va faktorlarni tushuntirish yoki sababini aniqlash uchun qo’llaniladi.
Abduktiv xulosalash quyidagi sxema boyicha tasvirlanadi: qoida va natijalar berilgan bo’ladi, xususiy holat-sababni aniqlash talab etiladi.
Sun’iy intellektda abduktiv xulosalash deganda eng yaxshi abduktiv tushuntirish tushuniladi.
Induksianing qanday tiplari mavjud?
Induktiv xulosalashning umumiy muammosi–bu «tabiatning ba’zi bir muntazamligini ifodalovchi faktlardan qonunlarga o’tganda biz nimaga asoslanamiz» degan prinsipni tushuntirishdan iborat.
To’liq va to’liqmas induksiyami tushuntiring?
To’liq induksiyada xulosalash barcha mavjud faktlarni birma-bir o’rganish asosida chiqariladi. Bunga faqat mumkin bo’lgan faktlar soni cheklangan va ko’p bo’lmagan holda erishiladi. Aristotel faqat to’liq induksiyani xulosalashning qonuniy formal ko’rinishi sifatida qaragan va u, to’liq induksiyani sillogizm (ikki fikirdan uchinchi mantiqiy xulosa chiqarish) deb nomlagan.
Agar xulosa faktlarning ba’zi birlarini o’rganish asosida chiqarilsa, u holda induksiya to’liqmas deyiladi.
To’liqmas induksiyani B.Rassel tahlil qilgan bo’lib, u to’liqmas induksiyanining haqiqiy mantiqiy prinsipi sifatida yaroqsiz ekanligini oddiy va tushunarli ko’rsatib berdi. To’liqmas induksiya yordamida hosil qilingan xulosa haqiqatga o’xshash hisoblangan, chunki xususiylikning chinligidan umumiylikning chinligi kelib chiqishi shart emas.
Elimenativli induksiya nima?
Do'stlaringiz bilan baham: |
