Biotexnologiya fanidan o’quv-uslubiy majmua

Ишнинг бажарилиши:
2 та пробиркага 2 мл дан 1%-ли крахмалдан солинади. Улардан 
бирига 1 мл суюлтирилган сўлакдан (1 : 10), иккинчисига 1 мл дистиллангвн сув солиб, 10 минут 
сувли термостатга (37-38°С) 
қ
ўйилади. Ва
қ
т ўтгандан кейин пробиркалар сову
қ
сув билан 
совитилади. Шундан сўнг 
ҳ
ар иккала пробиркадаги сую
қ
лик иккига бўлиниб, 
ҳ
ар бирида 
Троммер ва Люголь реакциялари 
қ
илиб кўрилади. Троммер реакциясини амалга ошириш учун 
тажриба пробиркаларига аввал тенг ми
қ
дорда ўювчи натрий 
қ
ўшилади, сўнгра 2-3 томчи мис 
сульфатдан солинади ва паст оловда 
қ
айнагунча 
қ
издирилади. 
 Nazorat uchun savollar: 
1.
 
Kraxmal moddasining tuzilishi 
2.
 
Kraxmal qanday reaksuyalarga kirishadi? 
3.
 
Kraxmalning parchalanish reaksiyasi 
 
MASHG‘ULOT № 16 
MAVZU: 
Biosensorlar. Mikroorganizm, o’simlik va hayvon to’qimalari asosidagi 
sensorlar 
Mashg'ulot shakli:
«Biotexnologiya» yo‘nalishitalabalariuchunlaboratoriyamashg‘ulot. 
Mashg'ulot uslubi:
«Klaster» usuli.
Trening «muloqot».
 
Mashg‘ulotmaqsadi:
fermentlar muhandisligi, fermentlar biokimyosi, fermentlarni 
immobilizatsiya qilish usullari, biosensorlar va ularning ishlash printsipi 
Mavzuning ahamiyati:
ushbu mavzuda farmatsevtika va fermentlar muhandisligi 
hamda biotehnologiyaning uzviy bog’liqligi ochib beriladi 
 
 

---

Ishningnazariyqismi
Biosensor - ma'lum bir moddaga sezgir bo'lgan va uning konsentratsiyasiga 
nisbatan signal hosil qiluvchi biologik materialdan iborat qurilma. Biosensorlarda 
biologik material sifatida ferment, to'qima, bakteriya, drojji, antigen va antitelo, 
liposoma, 
hujayra 
organoidlari, 
turli 
retseptorlar 
hamda 
DNK 
ishlatiladi.
Biosensor bir-biri bilan uzviy bog'langan 2ta o'zgartirgichdan tashkil topgan; 
biokimyoviy va fizik o'zgartirgichlar. O'zgartirgich transdyuser deb ham ataladi. 
Quyidagi rasmda biosensorning umumiy shemasi berilgan. 
Biosensorning printsipial shemasi: 1-tekshirilayotgan eritma, 2-biosensorning korpusi, 3-yarim o'tkazgich membrana, 4-
biologik material joylashgan qatlam, 5-fizik o'zgartirgich (elektrod, p'ezokristall
15
, optik tolali material va h.k.), 6-signal 
kuchaytirgich, 7-natijalarni ko'rsatuvchi display.
15
P'ezokristallar – shakli o'zgarganida elektr toki hosil qiluvchi kristallar. 

---

Biokimyoviy o'zgartirgich ya'ni biotransdyuser tekshirilayotgan eritmadagi 
biologik elementni tanib olib, signal hosil qilish vazifasini bajaradi. Fizik o'zgartirgich 
hosil bo'lgan signalni mahsus apparat yordamida qayd qiladi. Biosensordagi biologik 
material o'ta murakkab aralashmalardagi moddalarni yuqori aniqlikda tahlil qilish 
imkonini beradi. Tahlilni o'tkazishda qo'shimcha operatsiyalar, reagentlar shart emas. 
Shuning uchun ushbu tahlil usuli reagentsiz tahlil deb ham ataladi.
Fizik transdyuserlar turli hil bo'ladi; elektrokimyoviy, spektroskopik, termik, 
p'ezoelektrik, akustik to'lqinlarga sezgir transdyuserlar va h.k. Quyidagi jadvalda 
biosensorlarda qo'llaniladigan o'zgartirgichlar ro'yhati berilgan. 
Biosensorlardagi fizik