Bioorganik kimyo

Suyuq  fazali  usuli.  M.Shemyakin  tomonidan  1965  yil  taklif 
etilgan  bo’lib,  tashuvchi    sifatida  eruvchan  polimerlar  qo’llaniladi. 
Qattiq  fazali  usulda  polimerni  bo’kishi  natijasida  uzayib  borayotgan 
zanjirni  oxirgi 
  
 
-guruhlari  davriy  ravishda  “yopilishi”  natijasida  
jarayon  to’liq  amalga  oshmaydi.  Ya’ni  reaksiyalarni  to’liq  amalga 
oshmaganligidan  “soxta  peptidlar”  hosil  bo’ladi.  Sintezni  to’liq 
bosqichida  peptidlar  aralashmasini  ajratish  qiyinchilik  bilan  amalga 
oshiriladi.    Suyuq  fazali  usulda    muhitni  geterogenligi    sababli  sodir 
bo’ladigan    ba’zi  qiyinchiliklar  yo’qotiladi.  Eruvchan    tashuvchi 
sifatida 
 
polistirol 
              
yoki 
polietilenglikolni 
diziotsianatlar  bilan  hosil  qilgan    blok-sopolimerlari  ishlatiladi 
                   ,  E.Bayer).  Suyuq  fazali  usul  ba’zi  avtomatik  
sintezatorlarda  nisbatan  kichik  peptid  molekulalari  olish  uchun 
ishlatiladi. 
 
Qo’llanilayotgan uslub va hosil qilingan  modda tavsifiga  ko’ra 
peptid sintezi quyidagi turlarga bo’linadi: 
 
1.Eritmada  olib  boriladigan  anhanaviy  peptid  sintezi  bo’lib, 
bosqichma-bosqich (aminokislotalar  
   oxirgidan to     oxirigacha 
asta-sekin ulanib boriladi) va bo’lakli (zanjirni sintezi oldindan sintez 
qilib olingan fragmentlar asosida amalga oshiriladi) sintezga bo’linadi. 
 
2.Polimer  tashuvchidagi  peptid  sintezi.  O’sayotgan  polipeptid 
zanjir erimaydigan  yoki eruvchan polimerga kovalent birikadi va uni 
sintezni oxirgi bosqichida ajratib olinadi. 
 
3.  Bitta  -ikkita  takrorlanuvchan    aminokislota    qoldiqlaridan 
iborat  gomo-  va  geteropoliaminokislotalarni  aminokislotalarni 

---

 
106 
polimerlanish  va  sopolimerlanishi    reaksiyalari  asosidagi  sintezlar. 
Asosan  
   karboksiangidridlardan foydalaniladi. 
  
4. Fermentli peptid sintezi. Fermentlar yordamida peptid sintezi 
amalga oshiriladi. Ko’pchilik fermentlar peptid bog’ini hosil bo’lishini  
katalizlasalar ham, hozircha ahamiyatga molik natijalar olinmagan. 
5.  Peptidlar  semisintezi  tabiiy  peptidlarni  o’zgartirish  uchun 
qo’llanadi.  Bunda  tabiiy    peptid  molekulasida  kichik  fragment  
ajratilib, uni o’rniga yangi aminokislota ketma-ketligi qo’yiladi. 
6.Halqali  peptidlar  sintezi.  Chiziqli  peptid  tegishli  halqali 
peptidga turli usullar bilan aylantiriladi.  
7.  Geterodet  peptidlar  sintezi.  Peptidlar  peptid  bog’i  bilan  bir 
qatorda - murakkab efir, tioefir, disulfid bog’lar   tutadi.