Bioorganik kimyo

Peptid  sintezi  -  kimyoviy    usullar  bilan  aminokislotalarni 
biriktirib peptid zanjirini hosil qilishdir. Odatda 40-45 aminokislotaga 
ega peptidlar sintez qilib olinadi. Peptid sintezi usullari bilan   tibbiyot 
va  qishloq  xo’jaligi  uchun  eng  muhim  vositalar  olinadi.  Birinchi 

---

 
85 
peptid 1882 yilda T.Curtius tomonidan sintez qilib olingan bo’lib,  N- 
benzoilglitsilinn  hosil  kilgan,  lekin  “peptid  sintezining  otasi”  bo’lib, 
E.Fisher  hisoblanadi.  1901  yilda  u    toza  glisilglisin  sintez  qildi. 
Biologik  faol  tabiiy  peptidlar  kimyoviy  sintezi  birinchi  marta  V.Du 
Vigneaud  tomonidan  amalga  oshirilib,  u  1953  yilda  oksitotsin  va 
vazopressinni sintez qilib oldi. Umumiy holatda peptid sintezi 3 asosiy 
bosqichdan  iborat:  aminokislota  va  peptidni  reaksiyada  ishtirok 
etmayotgan  funksional  guruhini  himoya  qilish;  faollangan  karboksil 
guruhga  ega  bir  komponentni  ikkinchisini  aminoguruhi  bilan 
kondensatsiyasi  amalga  oshirish;  sintezni  davom  ettirish  va  erkin 
peptid  olish  uchun  himoya  guruhlarini  selektiv  yoki  butunlay 
yo’qotish. 
 
 
 
       
 
                
 
               
                                             
  
 
       
 
            
 
               
  
            
 
       
 
                    
  
           
 
       
 
                    
                                                    
 
       
 
     
     
 
       
 
          
 
                    
   
                        
Peptid    sintezida  ikki  xil  himoya  guruhlari  -  doimiy  va 
vaqtinchalik  bo’ladi.  Doimiy  guruhlar  -  yon  zanjir  funksional 
guruhlarini  himoya  qilib,  peptid  sintezining  oxirida  uzib  tashlanadi. 
Vaqtinchalik  guruhlar 
 

       
 
 
  va 
           oxirgi  guruhlarni 
himoya  qilib  zanjirni  uzayishi    yoki  fragmentlarni  kondensatsiyasini  
har  bir  bosqichida  uziladi.  Peptid  sintezida  foydalaniladigan    himoya 
guruhlari quyidagi talablarni qondirish lozim:  
 
 
tegishli  guruhni  o’tkazilayotgan  kimyoviy  reaksiyalardan  to’la 
himoya etish;  

---

 
86 
 
boshqa himoya guruhlari  uzilayotganda barqaror bo’lish; 
 
kiritiliyotganda,  uzilayotganda    va  peptid  bog’lari  hosil  bo’lishida  
yonaki reaksiyalarga kirishmaslik  va ratsematlarni hosil qilmaslik; 
 
himoya 
qilingan 
hosilalar 
barqaror 
identifikatsiyalanuvchi 
birikmalar bo’lishi; 
 
peptidlarni eruvchanligi va reaksion aralashmalardan ajralishi uchun 
qiyinchilik tug’dirmaslik;