Biologiya kafedrasi

Nazariy tushuncha. Ko`zning shox qavatini mexaniq ta`sirlash ko`zni yumish refle-ksini yuzaga keltiradi. Odamda ko`zni yumishga shartli refleks hosil qilish uchun shartsiz ta`sirlovchi sifatida rezina nok (grusha)ni qisib ko`zga rezina nay orqali havo purkaladi. SHu bilan bir vaqtda shartli ta`sirlovchi – qo`ng`iroqdan ovoz beriladi.

Ish uchun kerakli jihozlar: sekundomer, elektr qo`ng`iroq, ko`zga havo purkaladigan moslama.

Ishni bajarish tartibi.

Eksperementator bilan sinaluvchi kishi bir biriga qarama qarshi o`tiradi. Sinaluvchiga havo oqimi yuboriladigan nay o`rnatilgan ko`zoynak ramkasini taqiladi. Nayning uchini esa ko`zning shox qavatiga to`g`rilab qo`yiladi. Hamma narsa tayyor bo`lgach, qo`ng`iroq chalinadi va uning ovoziga ko`z yumish bilan javob berilmasligiga ishonch hosil qilinadi. SHundan keyin qo`ng`iroq chalingach 1 – 2 sekund o`tar o`tmas rezina nokni qisib naydan ko`zga havo purkaladi. Tajriba 15 – 20 sekund oralatib 5 – 6 marta takrorlanadi. So`ng havo oqimi yubormasdan faqat qo`ng`iroq-ning o`zi chalinsa ham ko`z o`z o`zidan yumilaveradi. Demak, shartli refleks hosil bo`ladi. keyin refleksni so`ndiriladi, ya`ni yo`qotiladi. Buning uchun ko`zga havo purkamasdan bir necha marta faqat qo`ng`iroqning o`zi chalinadi. Sinaluvchi kishida uning ko`ziga necha marta havo purkalgandan keyin refleks hosil bo`lganini va necha marta faqat qo`ng`iroqning o`zi chalingandan keyin u yo`qolganini yozing.

Nazorat savollar.

1. Qanday refleksga shartli refleks deyiladi ?

2. SHartsiz refleks shartli refleksdan asosan nimasi bilan farq qiladi ?

3. SHartli refleks hosil bo`lishida shartli va shartsiz ta`sir-lovchilar qanday ketma ketlikda berilishi kerak ?

4. Tabiiy shartli reflekslar deb qanday reflekslarga aytiladi ?