Биология кафедраси тўйчиева Зиёда Абдихолиқ қизи

Энг ҳавфлиси денгиз типратиконидир (Echinoidea). Улар тўлқинлар ва оқимлардан ҳоли бўлган қумли чуқурликларда, қоялар тешиги ва ғорларда орасида яшайди. Кўпчилик денгиз типратиконларининг игнаси нисбатан қисқа, учлари ўтмас бўлиб, заҳарлари бўлмайди. Аммо заҳарли бўлмаган қонларнинг санчув аппаратининг жароҳати жуда оғриқли бўлади.
Тропик типратиконлардан (Diadematidae et Toxopheustidae) оиласи айниқса хавфлидир. Уларнинг игнаси ўткир бўшлиқ бўлиб, бинафша ёки қизғиш рангли заҳарли суюқлик билан тўлган, улар ҳужайра ажратмаси ҳисобланади. Мўрт игналари оҳирида тишчалари бўлиб, тананинг ичкарисига кириб синади ва токсинлари тўқимага қўйилади.
Туксимон диадема – Diadema setosum ўртача катталикдаги типратикон бўлиб, унинг панцири юмалоқ бўлади, танасининг эни бўйидан 2 марта кенг бўлади. Кўндалангига 9 см гача боради. Типратикон танаси кўп сонли кўк рангли ялтироқ доғлар билан қопланган ва диадема авлодига тегишли деган ном олган.
Игналари бўш, узунлиги 33 см гача бўлиб, ичкаридан заҳарли безлар билан таъминланган, Санчиқлари жуда оғриқли. Жанубий Шарқий Осиё қирғоқларида кенг тарқалган. Баъзи бир денгиз типратиконлари педициллялари ёрдамида заҳар юбориб, бу педицилляриялар ҳимоя вазифасини бажаради, шунингдек игналар орасига тиқилиб қолган ёт моддаларни олиб ташлаш учун ҳам хизмат қилади.
Телпаксимон типратикон – Toxopheustes pileolus. Анча йирик типратикон бўлиб, кўндаланг кесими 15 см лар бўлади. Игналари ўртача узунликда. Педицилляриялари заҳари безлар билан таъминланган.
Ҳиндистонда ва Тинч океанининг ғарбий қисмида кенг тарқалган. Типратиконларнинг санчувчи жуда ҳавфли фақат маҳаллийгина эмас, балки умумий интоксикацияга ҳам сабаб бўалди. Ўлим билан тугаган ҳоллари ҳам маълум.
Эхинотрикс коломарис – Echinothrix calamaris типратикони игнали нисбатан ҳавфли ҳисобланади. Япония қирғоқларида кўплаб учрайди. Типратикон игнаси ингичка, мўрт, қаттиқ бўлади. Игналари терига киргач, синади ва чидаб бўлмайдиган оғриқ келтириб чиқаради. Педицилляриялар заҳари жуда кучли бўлиб, жароҳати ҳам жуда секинлик билан битади.