Biologiya 9-sinf

29-BILET 
1. Zang va vertitsill zamburug‘lari bug‘doy va g‘o‘zada qanday kasallik keltirib chiqarishi va qishloq
 
xo‘jaligiga qanday zarar keltirishini izohlab tushuntiring?
 
Zang zamburug‘i 
murakkab taraqqiyot davri, ya'ni har xil sporalar va oraliq xo'jayinga ega bo'lishi bilan 
ajralib turadi. Bahorda zang zamburug'i oraliq xo'jayin hisoblangan zirk o'simligida rivojlanishni boshlaydi. 
Keyinchalik bug'doy o'simligida hayotini davom ettiradi. Butun yoz davomida parazit zamburug' sarg'ishqizil 
(zang) rangdagi sporalar hosil qiladi. Ular bug'doy o'simligining poya va barglarini zararlaydi Poya va 
barglardagi dog'lar sporalardagi pigmentlarga bog'liq bo'lib, temirdagi zang dog'ga o'xshab ketadi. Shuning 
uchun uni zang zamburug‘i deb yuritiladi. Zararlangan o'simlik boshoq hosil qilmaydi yoki donlari puch
bo'lib qoladi. Parazit zamburug'lar bilan kurashish ham ancha qiyin, chunki ularning yengil sporalari shamol 
yordamida tarqalib katta maydonlarni zararlaydi. Zang zamburug'lariga qarshi kurashda eng qulay usul - 
ushbu zamburug'larga chidamli yangi bug'doy navlarini yaratish hisoblanadi. 
Vertisill. 
Oq palak - ushbu 
zamburug' turli o'simliklarning o'tkazuvchi to'qimalarida parazit holda hayot kechiradi. Zamburug' 
o'simliklarni o'ziga xos “vilt” deb atalgan so'lish k
asalligiga chalintiradi. Kasallikning asosiy belgisi, barg 
hujayralarida taranglik holatini yo'qotishi bo'lib, ularda dastlab sarg'ish-
jigarrang, so'ngra qo‘ng‘ir dog'lar
paydo bo'ladi, bu uning barglarini erta to'kilishiga sabab bo'ladi. Vilt bilan zararlangan o'simlik ko'pincha 
nobud bo'ladi yoki biror organi so'lib chiriydi. Kasallikka qarshi kurash choralari xo'jaliklarda almashlab 
ekishni to‘g‘ri yo'lga qo'yish, viltga chidamli yangi g‘o‘za navlarini yaratish va boshqalardir.
2. 
Embrionning rivojlanish jarayonida uni tashkil etuvchi hujayralar tartib bilan joylashuvi natijasida homila 
qavatlari rivojlanadi. Ularning har biridan o‘sha qavat uchun xos organlar rivojlanadi. Quyidagi jadvalda
alohida ustunlarda homila qavatlari berilgan. Har bir qavat uchun 
xos bo‘lgan organlarni mos ravishda
ustunlarga joylashtiring: