Biologiya 5 new indd

Q
edurtm_uz
• o simliklarni changlatadi (asalari, kapalak).
Inson faoliyatidagi ahamiyati:
• oziq-ovqat (g o ‘sht, tuxum);
• sanoat xomashyosi (jun, pat);
• transport vositasi (ot, eshak);
• q o ‘ riqchi (it);
• dorivor (ilon zahari, bo‘ rsiq yo g ‘ i);
• kasallik tarqatuvchi (pashsha, chivin);
• kasallik q o ‘zg‘atuvchi (leyshmaniya, triponosoma).
H a y v o n la r s is te m a tik a s i. Hayvonot dunyosi xilma-xil bo‘ lib,
2,5 mln ga yaqin turni o‘z ichiga oladi. Ularni farqlashda hayvon­
lar sistematikasidan foydalaniladi. Hayvonot dunyosi umurtqasining 
mavjudligiga ko‘ ra, umurtqali va umurtqasiz hayvonlarga b o ‘ linadi. 
Umurtqa ichki organlar uchun tayanch vazifasini bajaradi. Umurt- 
qalilarga bitta tip xordalilar tipi kiradi. Xordalilar tipi esa baliqlar,
5 5 -ra m . Hayvonlar sistematikasi. 
60

---

suvda hamda quruqlikda yashovchilar, sudralib yuruvchilar, qush- 
lar va sut emizuvchilar sinflariga b o ‘ linadi. Umurtqasiz hayvonlarga 
sodda hayvonlar tipi, b o ‘shliqichlilar tipi, yassi chuvalchanglar tipi, 
to ‘garak chuvalchanglar tipi, halqali chuvalchanglar tipi, mollyus­
kalar tipi va b o ‘g ‘ imoyoqlilar tipi kiradi.
Hayvonlarni sistematikaga solishda quyidagi sistematik birliklar- 
dan foydalaniladi:
U R U G '
OI LA -► TURKUM 
s i n f
 
T I P -► 
DUNYO
Hayvonlar sistematikasida tuzilishi o ‘xshash organizmlar bitta 
turga kiradi. O‘xshash turlar birlashib urug‘ ni, urug‘ lar birlashib 
oilani, oila turkumni, turkumlar sinfni, sinflar esa tipni, tiplar hay­
vonot dunyosini tashkil qiladi (55-rasm).
Qo‘ ng‘ ir ayiq va ilvirsning sistematik o ‘ rni quyidagicha b o ‘ ladi:
edurtm_uz
Q o 'ng'ir ayiqning sistematik 
o'rni
Ilvirsning sistematik o'rni
Dunyo: Hayvonot 
Tip: Xordalilar 
Sinf: Sut emizuvchilar 
Turkum: Yirtqichlar 
Oila: Ayiqsimonlar 
Urug‘ : Ayiq 
Tur: Qo‘ng‘ir ayiq
Dunyo: Hayvonot 
Tip: Xordalilar 
Sinf: Sut emizuvchilar 
Turkum: Yirtqichlar 
Oila: Mushuksimonlar 
Urug‘: Bars 
Tur: Ilvirs