Biologiya 17 14-04-2022. indd

translyatsi-
ya
deyiladi.
Bizga kerak:
Karton qog‘oz, rangli qog‘ozlar, qaychi, kley
Xavfsizlik qoidalari: 
Qaychidan foydalanganda ehtiyot bo‘ling.
Ishni bajarish tartibi:
1. Qalin karton qog‘ozdan ribosoma modelini chizib, kesib oling. Ikki 
chetidan tirqish oching.
2. Qalin qog‘ozdan tirqishdan sal kichikroq tasma yasang. Tasma i-RNK 
modeli vazifasini bajaradi.
3. Rangli qog‘ozlardan kvadrat kesib, i-RNK modeliga yopishtirib chiqing. 
Har bir kvadrat bitta tripletni (kodon) ifodalaydi.
4. Ribosoma i-RNKdagi ikkita tripletni qamrab oladi. 
5. Karton qog‘ozdan t-RNK modelini kesib oling. T-RNKning yuqori qis-
miga rangli qog‘ozdan ingichka tasma kesib olib, yopishtiring. Bu ranglar an-
tikodonni ifodalaydi.
6. Rangli qattiq qog‘ozdan aminokislota modelini kesib oling.
7. t-RNK va aminokislotalarning pastki qismidan qaychi yordamida 
teshib, t-RNK va aminokislotani biriktiring.
8. Ribosoma, t-RNK va i-RNK tayyor bo‘lgach, oqsil biosintezini amalga os-
hiring.
9. Kodon, antikodon va aminokislotadagi ranglarni mos ravishda bir-
lashtirib chiqing. 
10. Ko‘k rangdagi qog‘oz i-RNKda AUG -start kodoniga mos keladi. T-RNK-
da UAC antikodoni metionin aminokislotasini tashiydi.

---

67
Biologiya 10
11. Jarayon shu ketma-ketlikda 
takrorlanadi. i-RNKdagi oxirgi ko-
don oq rangdagi terminator kodon 
bo‘lib, UAA, UAG yoki UGA ko‘rin-
ishida sintez tugaganligini bildiradi.
Muhokama qiling va xulo-
sa chiqaring. 
1. Oqsil biosinteziga tegishli qaysi jarayon yadroda sodir bo‘ladi?
2. Ribosoma qanday tuzilishga ega?
3. Kodon va antikodon qayerda joylashgan va qanday vazifani amalga oshiradi?
4. Rasmda qaysi jarayon ifodalangan?
5. Translyatsiya jarayoni ketma-ketligini aytib bering.

---

68
Biologiya 10