Biologiya 17 14-04-2022. indd

2. Monosaxaridlar qanday biologik funktsiyalarni bajaradi?
Qo‘llash. 
1. Nima uchun muzlatilgan kartoshka eriganidan keyin tezda shirin ta’mga ega?
2. Kraxmal, sellyuloza va glikogenni xusussiyatlariga ko‘ra taqqoslang. Ularning 
o’xshashligi va farqi nimada? 
Tahlil
1. Molekulyar massa ortishi bilan uglevodlarning ta’mi va ularning suvda eruvchanli-
gi qanday o‘zgaradi? Buning biologik ahamiyati nimada?
2. Nima uchun glyukoza hayvonlar va odamlar organizmida glyukoza shaklida emas, 
balki glikogen shaklida saqlanadi? Vaholanki, glikogen sintezi qo’shimcha energiya sarf-
ini talab etadi.
Sintez 
Uglevodlarni turli mezonlar asosida klassi�ikatsiya qiling. 
1) tirik organizmlarda uchrashiga ko’ra;
2) molekulyar massasiga ko’ra;
3) uglerod atomlari soniga ko’ra;
4) eruvchanlik xususiyatiga ko’ra;
5) bajaradigan funksiyasiga ko’ra. 
Baholash. 
O’simlik hujayralaridagi kraxmal va hayvonlar hujayralaridagi glikogen 
zaxira funksiyasini bajaradi. Kraxmalning asosiy komponenti shoxlangan polisaxar-
id amilopektindir. Glikogen amilopektinga o’xshaydi, lekin molekulyar og’irligi past va 
shoxlangan strukturaga ega. Glikogenning bu xususiyatlarini biologik ahamiyati nuqtayi 
nazaridan baholang
1.6 LIPIDLAR
Tayanch bilimlarni sinang. 
Qanday moddalar gidrofob moddalar deyiladi. Lipidlar 
organizmda qanday funksiyalarni bajaradi? 
Lipidlar. 
Lipidlar barcha tirik organizm hujayralari tarkibiga kiradi. Lipid 
qutblanmagan, gidrofob birikmalardir. Lipidlar benzin, xloroform, e�ir kabi qutblanmagan 
organik erituvchilarda eriydi. 
Tirik organizmlarda lipidlar miqdori tana quruq massasining 5-15% ini tashkil 
etadi. Yog’ to’qimalari hujayralarida esa lipidlarning miqdori 90% ga yetadi. Yuqori 
lipidlar miqdori nerv to’qimalarida, gipodermada, sutemizuvchilar sutida ko’p miqdorda 
uchraydi.
Ba’zi o’simliklarning (kungaboqar, yeryong’oq, zaytun, zig’ir, kunjut, soya) urug’lari 
va mevalarida juda ko’p moylar mavjud. Bu o’simliklardan sanoatda o’simlik moylari 
olinadi.