Biologik modellar. Yirtqich-o‘lja tizimi o‘zaro munosabati modeli


Kimyoviy kinetika bilan o'xshashliklar



Download 351,02 Kb.
bet9/18
Sana09.11.2022
Hajmi351,02 Kb.
#862692
1   ...   5   6   7   8   9   10   11   12   ...   18
Bog'liq
Yirtqich-o‘lja tizimi o‘zaro munosabati modeli

Kimyoviy kinetika bilan o'xshashliklar
Bu farazlar kimyoviy kinetika bilan yaqin paralleldir. Kimyoviy kinetika tenglamalarida bo'lgani kabi populyatsiya dinamikasi tenglamalarida reaksiya tezligi reaksiyaga kirishuvchi komponentlar kontsentratsiyasining mahsulotiga mutanosib bo'lganda "to'qnashuv printsipi" qo'llaniladi.
Haqiqatan ham, Volterraning farazlariga ko'ra, tezlik jarayon Har bir turning nobud bo'lishi turlar soniga mutanosibdir. Kimyoviy kinetikada bu qandaydir moddaning monomolekulyar parchalanish reaktsiyasiga, matematik modelda esa tenglamalarning o'ng tomonidagi manfiy chiziqli atamalarga mos keladi.
Kimyoviy kinetika kontseptsiyalariga ko'ra, ikki moddaning o'zaro ta'sirining bimolekulyar reaktsiyasi tezligi ushbu moddalarning to'qnashuvi ehtimoli bilan mutanosibdir, ya'ni. ularning konsentratsiyasining mahsuloti. Xuddi shu tarzda, Volterra gipotezalariga muvofiq, yirtqichlarning ko'payish tezligi (o'ljaning o'limi) yirtqich va o'ljaning individlari o'rtasidagi uchrashish ehtimoliga mutanosibdir, ya'ni. ularning sonining mahsuloti. Ikkala holatda ham ikki chiziqli atamalar model tizimida mos keladigan tenglamalarning o'ng tomonida paydo bo'ladi.
Nihoyat, cheklanmagan sharoitda populyatsiyalarning o'sishiga mos keladigan Volterra tenglamalarining o'ng tomonidagi chiziqli musbat shartlar kimyoviy reaktsiyalarning avtokatalitik shartlariga mos keladi. Kimyoviy va ekologik modellardagi tenglamalarning bunday o'xshashligi populyatsiyalar kinetikasini matematik modellashtirishda kimyoviy reaktsiyalar tizimlariga o'xshash tadqiqot usullarini qo'llash imkonini beradi.
O'zaro ta'sir turlarining tasnifi
Volterra gipotezalariga ko'ra, ikkita turning o'zaro ta'siri, ularning soni x 1 va x 2 ni tenglamalar bilan tavsiflash mumkin:
(9.1)
Bu erda parametrlar i - turning doimiy o'sish tezligi; men - sonning o'zini o'zi cheklash konstantalari (tur ichidagi raqobat), b ij- turlarning o'zaro ta'siri konstantalari, (ij = 1,2). Ushbu koeffitsientlarning belgilari o'zaro ta'sir turini belgilaydi.
Biologik adabiyotlarda o'zaro ta'sirlar odatda bog'liq mexanizmlarga ko'ra tasniflanadi. Bu erda xilma-xillik juda katta: turli xil trofik o'zaro ta'sirlar, bakteriyalar va plankton suvo'tlar o'rtasidagi kimyoviy o'zaro ta'sirlar, zamburug'larning boshqa organizmlar bilan o'zaro ta'siri, o'simlik organizmlarining suksessiyasi, xususan, quyosh nuri uchun raqobat va tuproq evolyutsiyasi va boshqalar. Bu tasnif juda zo'r ko'rinadi.
E ... Odum, V. Volterra tomonidan taklif qilingan modellarni hisobga olgan holda, mexanizmlar bo'yicha emas, balki natijalar bo'yicha tasniflashni taklif qildi. Ushbu tasnifga ko'ra, bir turning sonining ko'payishi, kamayishi yoki boshqa tur mavjudligida o'zgarishsiz qolishiga qarab, munosabatlar ijobiy, salbiy yoki neytral deb baholanishi kerak. Keyin o'zaro ta'sirlarning asosiy turlari jadval shaklida taqdim etilishi mumkin.

Download 351,02 Kb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   5   6   7   8   9   10   11   12   ...   18




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish