Biologik kimyo

Qonning zararsizlantiruvchi funktsiyasi. Qon o`z tarkibiga tushadigan zaharli moddalarni zararsizlantirilishi va zaharli ta’sirini oldini olishda qatnashadi. Zaharli moddalarni zararsizlantirish asosan, ularning plazma albuminlari bilan bog`lanishi hisobiga amalga oshadi. Bunday tashqari qonda plazma va qon hujayralaridagi fermentlar yordamida faol zararsizlantirish ham bor. Masalan, alkogoldegidrogenaza yordamida alkogol, aminooksidazalar bilan aminlar zararsizlantiriladi.


Qonning immunologik yoki himoya funktsiyasi fagotsitoz, antitela hamda immunitetni boshqa tabiiy omillari (lizotsim) hosil bo`lishida qon hujayralari tomonidan ta’min etiladi. Qon plazmasidagi antitela, lizotsim, va fagotsitlovchi hujayralar hisobiga organizm infektsiyalardan himoya qilinadi.


Qonning regulyatorlik yoki gormonoidlik funktsiyasi. Qon hujayralari, plazma moddalar almashinuvi organ, to`qimalar funktsiyasiga turli xil tashqi

529
regulyatorlarni yetkazib berishda manbaa hisoblanadi. Bazofillarda geparin va gistamin, eozinofillarda – gistamin va serotonin, trombotsitlarda – serotonin hosil bo`ladi. Gistamin va serotonin kapillyarlarning o`tkazuvchanligini, tomirlarning silliq muskullarini qisqaruvchanligini, allergik reaktsiyalar rivojlanishini o`zgartiradi. Geparin lipoproteidlipazaning aktivatori va antikoagulyant sifatida lipid almashinuvida va qon ivishida ishtirok etadi.

Qon plazmasi oqsillari - kininlar deb ataluvchi biologik faol polipeptidlar - bradikinin, kallidin va metionil-lizil-bradikinin sintezida substrat vazifasini bajaradi. Kininlar qon bosimi, qon oqimi va kapillyarlarning o`tkazuvchanligini boshqarishda qatnashadi.

Qonning gemostatik funktsiyasi. Gemostaz qonning muhim vazifasi hisoblanib, qon oqishini to`xtatuvchi omil. Jarayonning qon ivishi sistemasida - trombotsitlar va qon tomiri devori ishtirok etadi. Qon ivishi ko`p bosqichli o`z-o`zidan tezlashuvchi sistema bo`lib, unda plazma trombotsitlari ishtirok etadi. Hozirga qadar qon 15 ta plazma va 11 ta trombotsit omillari aniqlangan. Organizmda qon ivishini regulyatsiya qiluvchi moddalar mavjud bo`lib, tezlashtiruvchilariga – prokoagulyantlar va sekinlashtiruvchilariga –