Biologik kimyo

Giperinsulinemiya – insulinni ishlab chiqaruvchi oshqozon osti bezi hujayrasini o`sma (insuloma) kasalligida va insulin miqdori ortiqcha bo`lganda kuzatiladi. Bunda yuqorida diabet bo`yicha aytilgan metabolik o`zgarishlarni aksi kuzatilib, gipoglikemiyaga olib keladi. Uni oldini olishda glyukoza va giperglikemiyani keltirib chiqaradigan gormonlardan foydalaniladi.


Insulin yetishmovchiligida – rivojlanadigan qandli diabet 2 xil ko`rinishga ega. 1. Insulinga bog`liq shakli (IZSD) – insulin sintezi va sekretsiyasi pasayganda kelib chiqadi; 2. Qonda erkin holdagi insulin miqdoriga bog`liq bo`lmagan shakli (INZSD) bo`lib, insulinni qondagi miqdori normada yoki ortiqcha bo`lishi ham mumkin yoki defektli retseptorlar sababli insulin yetarli sintezlansa ham insulin retseptor kompleksi hosil bo`lmaydi. Bu sharoitda glyukozani faqat yog` to`qimasi o`zlashtirib, undan yog`lar sintezlaydi.

Diabetda katabolik jarayonlar anabolik jarayonlardan ustunlik qiladi,glyukozani o`zlashtirilishi pasayganligi tufayli lipoliz oshib ketadi, qonda yog` kislotalari, glitserin, xolesterin miqdori oshadi va ular qon bilan siydikka chiqa boshlaydi. Qondagi keton tanachalari tufayli pH ni pasayishi organizmga jiddiy ziyon keltirishi mumkin.

Glyukogon – Mm = 3485 bo`lgan oqsil, 29 ta aminokislota qoldig`idan iborat. Oshqozon osti bezining A – hujayralarida proglyukogon sifatida 37ta

468

aminokislotadan sintezlanadi, keyinchalik proteazalar yordamida gidrolizga uchrab, faol glyukogonga o`tadi. Glyukogonni sekretsiyasi qonda Ca<sup>2+</sup> va arginin miqdori oshganda ko`payadi, glyukoza va somatostatin ta`sirida kamayadi.


Glyukogonning ta`sir etish mеxanizmi

Glyukogonni nishon hujayralari – jigar, yog` to`qimasi va mushaklar. Glyukogon membrana retseptori bilan birikib, adеnilattsiklaza faolligini oshiradi va sAMF ni hosil qiladi. U esa jigar va skelet mushaklarida glikogen, yog` to`qimasida triglitseridlarni parchalanishini stimullaydi. Bu esa qonda glyukoza, yog` kislotalari va glitserin miqdorini ortishiga olib keladi.

Yog` kislotalarini ortiqcha parchalanishidan katta miqdorda atsetil –KoA hosil bo`lib, ulardan – keton tanachalari sintezlanadi. Shu yo`l bilan glyukogon ketonemiya va ketonuriyani keltirib chiqaruvchi sabablar qatoriga kiradi.