Biologik faol moddalar texnologiyasi

 
Sianokobolamin (vitamin V
12
). 
Vitamina V
12
ning kimyoviy sintezi 1972 yilda amalga 
oshirilgan bo‗lib, 37 bosqichdan iborat bo‗lgan. Bu o‗z navbatida vitaminni sanoat miqyosida ishlab 
chiqarilishini tashkillashtirilishiga to‗sqinlik qilgan. 
Boshida vitamin V
12
tabiiy xom ashyodan ajratib olingan (1 tonna jigardan 15 milligramm 
vitamin).
Hozirgi vaqtda sanoat miqyosida vitamin mikrobiologik sintez yo‗li bilan olinadi. 
Jaxon miqyosida vitamin V12 yiliga 10 tonnagacha ishlab chiqariladi, shundan 6,5 tonnasi 
tibbiyot ehtiyojlari uchun sarflanadi, 3,5 tonnasi esa chorvadorchilikda qo‗llaniladi.
 
Vitamin produtsentlari 
prokariotlar, avvalambor propion bakteriyalaridir Propionibacterium, 
ular tabiiy sharoitda ham shu vitaminni produtsentlaydi. 
 
P.shermanii M-82 va Pseudomonas denitrificans M-2436 mutant shtammlari suyuq muhitda 58-
59 mg/l gacha siankobalaminni sintezlaydi. 
Mutantlarni qo‗llanishi va muhitga vitamin V
12
o‗tmishdoshi – 5,6 dimetilbenzimidazolni 
qo‗shilishi (5,6 DMB) produtsentlarni unumdorligini keskin oshirib yuboradi. Muhitga makkajo‗xori 
va go‗sht ekstrakti, soya va baliq unini qo‗shish so‗nggi mahsulotni chiqishini yanada oshiradi. 
Propion bakteriyalarini o‗stirish davriy usulda amalga olshiriladi, jarayon anerob sharoitda, 
makkajo‗xori ekstrakti, glyukoza, kobalt tuzlari va ammoniy
 sulfat tutgan muhitlarda olib boriladi.
Jarayon davomida hosil bo‗ladigan kislotalar ishqor yordamida neytrallanadi.
Fermentatsiya boshlangandan 72 soatdan so‗ng muhitga vitamin o‗tmishdoshlari – 5,6 
dimetilbenzimidazol qo‗shiladi. Fermentatsiya davomiyligi - 3 sutka. 
Hosil bo‗lgan massa ajratib olinadi, natriy nitrat bilan turg‗unlashtiriladi, neytrallanadi, oqsillar 
cho‗ktiriladi va filtrlanadi.

---

92 
29
Ion almashinuvchi smolada tozaladi, kristallanadi va mahsulotning kimyoviy tozalanishi amalga 
oshiriladi. 
Vitaminni ishlab chiqarilishini samaradoriligi oshirish uchun gibrid shtammlarni olishda gen 
muhandisligini qo‗llanishi va polimerlarda immobillash usullari istiqbolli usullardan biri hisoblanadi.