Biolog 10 indd

Mustaqil  bajarish  uchun  topshiriq:  Paleozоy  erаsidаgi  hаyot.
Dаvrlаr
Iqlim shаrоiti
O‘simliklаr
Hаyvоnlаr
55-§.  MEZOZOY,  KAYNAZOY  ERALARIDAGI  HAYOT
Mezozoy erasi 175 mln yil davom etgan. Trias davrida iqlim quruq kelgan. 
O‘rmonlar  ignabargli  o‘simliklar,  sagovniklar,  sporali  o‘simliklardan  iborat 
bo‘lgan.  Quruqlikda  sudralib  yuruvchilarning  xilma-xilligi  oshgan.  Ularning 
keyingi  oyoqlari  oldingisiga  nisbatan  kuchli  rivojlangan.  Hozirgi  vaqtda 
yashab  turgan  kaltakesak,  toshbaqalarning  ajdodlari  ham  shu  davrda  paydo 
bo‘lgan.  Yashash  uchun  kurash,  tabiiy  tanlanish  natijasida  ba’zi  bir  yirtqich 
sudralib  yuruvchilar  tarixiy  jarayonda  o‘zgarish  tufayli  tanasi  kalamushdek 
dastlabki  sutemizuvchi  hayvonlar  kelib  chiqqan.  Taxmin  qilinishicha,  ular 
hozirgi  o‘rdakburun  va  yexidnalar  singari  tuxum  qo‘yib,  ko‘paygan.
Yura  davrida  o‘rmonlarda  ochiq  urug‘lilar  hukmronlik  qilgan.  Ularning 
ba’zilari, ya’ni sekvoyalar hozirgi vaqtgacha yetib kelgan. Dastlabki gulli o‘sim-
liklarning  tuzilishi  ibtidoiy  bo‘lgan.  Sporali  va  ochiq  urug‘li  o‘simliklarning 
gurkirab  rivojlanishi  natijasida  o‘txo‘r  sudralib  yuruvchi  hayvonlar  tanasi 
nihoyatda  yiriklashgan.  Ba’zilarining  tanasi  20–25  m  ga  yetgan.  Sudralib 
yuruvchi  hayvonlar  faqat  quruqlikda  emas,  balki  suv,  havo  muhitiga  ham 
tarqalgan.  Arxeopterikslar  shu  davrda  paydo  bo‘lgan.
Bo‘r  davrida  iqlim  keskin  o‘zgargan.  Osmonni  qoplagan  bulutlar  juda 
kamayib, atmosfera quruq va shaff of bo‘lgan. Quyosh nurlari to‘g‘ridan to‘g‘ri 
o‘simlik  barglariga  tusha  boshlagan.  Iqlimning  bunday  o‘zgarishi  ko‘pgina 
qirqquloqlar  va  ochiq  urug‘lilar  uchun  noqulay  bo‘lgan  va  ular  kamaygan. 
Yopiq  urug‘li  o‘simliklar  esa  aksincha,  ko‘paya  boshlagan.  Bo‘r  davrining 
o‘rtalariga  kelib  yopiq  urug‘li  o‘simliklarning  bir  urug‘  pallali,  ikki  urug‘ 
pallali  sinfl arning  ko‘p  oilalari  rivojlangan.  Ularning  xilma-xilligi,  tashqi 
qiyofasi  ko‘p  jihatdan  hozirgi  zamon  fl orasiga  yaqinlashgan. 
Bo‘rning ikkinchi yarmida sutemizuvchilarning xaltali va yo‘ldoshi kenja 
sinf  vakillari  paydo  bo‘lgan.