Biokimyo pmd

107-rasm. Fruktoza va galaktoza almashinuvi

---

394

kabi gormonlar esa glikogenning parchalanishini tormozlaydi va

qondagi glyukozaning miqdorini kamaytiradi.

Yuqorida ko‘rsatilgan gormonlarning glikogen sinteziga va

parchalanishiga ta’siri turlichadir. Masalan: insulin glyukoza-6-fosfataza

fermentini faolligini pasaytirib, glyukokinaza va glikogensintetaza

faolligini oshirish orqali glikogenni jigarda to‘planishini kuchaytiradi.

Glyukokortikoidlar piruvatkarboksilaza fermentining faolligini

oshirib, aminokislotalardan karbonsuvlar sintezini kuchaytiradi.

AKTG glikogen sintezini buyrak usti bezida glyukokortikoidlarning

ishlab chiqarilishining ko‘payishi hisobiga tezlashtiradi.

Adrenalin va glyukagon glikogenning parchalanishini hujayra ichida

joylashgan fosforilaza faolligini oshirish hisobiga kuchaytiradi.

Oshqozon osti bezidan glyukagon gormoni ajralishining ko‘payishi

hisobiga somatotrop gormon glikogen miqdorini kamaytiradi. Jigardagi

glikogenning almashinuviga Krebs halqasi substratlari ham ta’sir qiladi.

Ular miqdorining oshishi glikogenolizni kuchayishiga olib keladi. Yog‘

kislotalari piruvatkinaza va fosfofruktokinazaning faolligini pasaytirib,

glikolizni susaytiradi va glyukoneogenezni jadallashtiradi.

ATF miqdorining kamayishi, AMF, ADFlar miqdorining ortishi

glikogenolizning kuchayishiga, aks holda esa glikogen sintezining

kuchayishiga olib keladi.

Jigar glikogenni faqatgina glyukozadan sintez qilib qolmay, boshqa

monosaxaridlardan, shu jumladan, fruktoza, sut va pirouzum

kislotalaridan ham sintez qiladi. Glyukozaga qaraganda fruktozadan

glikogen osonroq hosil bo‘ladi.

Jigar to‘qimasida glyukozaning oksidlanishidan hosil bo‘ladigan

glyukuron kislota — UTF (uridiltrifosfat) bilan reaksiyaga kirishib

UDFG (uridildifosfoglyukuron kislota)ni hosil qilib, organizmda

vujudga keladigan va unga tushgan zaharli moddalarni zararsizlantiradi.

Jigar hujayralarida glyukuron kislotasi kam hosil bo‘lishi va UDFG

miqdorining kamayishi uning antitoksik funksiyasining buzilishiga olib

keladi. Jigar va mushaklar glikogen saqlaydigan asosiy a’zolar bo‘lib,

ularning hisobiga barcha to‘qimalar glyukoza bilan ta’minlanadi va

qondagi glyukoza miqdori bir me’yorda tutib turiladi.

Kaliy ioni glyukoneogenez, natriy esa glikogenoliz reaksiyalarining

borishiga ta’sir qiladi. Jigar to‘qimasida kaliyning miqdori qon

plazmasidagiga qaraganda 10 marotaba ko‘p bo‘lsa, natriyning miqdori

esa 2 marotaba kamdir.

---

395