Biokimyo pmd

Buyrak usti bezining mag‘iz qismi gormonlari

Buyrak usti bezining mag‘iz qismida adrenalin va noradrenalin

sintezlanadi. Bu gormonlar (dofamin ham) tirozindan hosil bo‘ladi va

katexolaminlar deb ataladi.

Massasi 10 g bo‘lgan odam buyrak usti bezining mag‘iz qismida

atigi 5 mg atrofida adrenalin va 0,5 mg noradrenalin bo‘ladi. Qon

plazmasida ikkala gormon ham erkin holda hamda  albuminlar bilan

bog‘langan holda uchraydi. Qonda ularni miqdori 1,9 va 5,2 nmol/lni

tashkil etadi.

Ikkala gormonni oz miqdori ATF bilan tuz hosil qilib, nerv oxirlarida

saqlanganda, ular qo‘zgalishga javoban ajraladi. Katexolaminlar kuchli

tomirlarni toraytiruvchi ta’sirga ega bo‘lib, arterial bosimni oshiradi va

bu jihatidan ularni ta’siri simpatik nerv sistemasi ta’siriga o‘xshaydi.

Bu gormonlar organizmdagi uglevodlar almashinuviga kuchli

boshqaruvchilik ta’sirini ko‘rsatadi. Xususan, fosforilaza fermenti

ta’sirida jigarda glikogen parchalanishi tezlashishi natijasida qonda

---

340

glyukoza miqdori adrenalin ta’sirida keskin ortadi. Adrenalin glyukagon

singari fosforilazani adenilatsiklaza-sAMF-proteinkinaza sistemasi

orqali faollashtiradi.

Noradrenalinning giperglikemik ta’siri birmuncha kamroqdir: u

adrenalin ta’sirining taxminan 5% ni tashkil etadi. Shu bilan birga

to‘qimalarda, xususan muskullarda, geksozofosfatlarning to‘planishi,

qon plazmasida anorganik fosfat konsentratsiyasining kamayishi va

to‘yinmagan yog‘ kislotalarining oshishi kuzatiladi.

Adrenalin ta’sirida to‘qimalarda glyukoza oksidlanishining pasayishi

to‘g‘risida dalillar bor. Uning bu kabi ta’sirini ayrim mualliflar

glyukozaning hujayraga o‘tish (transporti) tezligining kamayishi bilan

bog‘lashmoqda.

Adrenalin, noradrenalin organizmda parchalanadi va 3-metioksi-4-

oksimindal kislota, oksoadrenoxrom sifatida organizmdan siydik

tarkibida chiqariladi. Bu metabolitlar siydikda glyukuron kislota bilan

bog‘langan holda bo‘ladi.