Biokimyo pmd

Birinchi faza taxminan bir sutka davom etadi. Bu vaqt ichida

glikogen zaxiralari tugaydi; qondagi insulin konsentratsiyasi ovqat

hazmlanish davridagiga qaraganda 10-15 baravar pasayadi, glyukagon

bilan kortizol konsentratsiyasi esa ortadi. Gormonal holat o‘zgarib, idora

etishning hujayra ichi mexanizmlari ishga tushishi natijasida yog‘larning

safarbar bo‘lish tezligi va aminokislotalar bilan glitserindan glyukoza

hosil bo‘lish (glyukoneogenez) tezligi asta-sekin ortib boradi. Bunga

qaramasdan, qondagi glyukoza konsentratsiyasi me’yorning pastki

chegaralarigacha kamayadi (60 mg/dl ga yaqin) va ochlikning keyingi

davrlarida ham shu darajada turaveradi (glyukoneogenez hisobiga).

Ikkinchi faza bir hafta atrofida davom etadi. Yog‘larning safarbar

bo‘lishi davom etib boradi, qondagi yog‘ kislotalar konsentratsiyasi

odatda 2 mg\dl dan kam bo‘ladi, bir hafta ochlikdan keyin esa 20-30

mg/dl gacha ko‘payadi. Keton tanachalari ana shunday

konsentratsiyasida bo‘lganida atsetosirka kislota ferment ishtirokisiz

dekarboksillanib, atseton hosil qilish reaksiyasining tezligi sezilarli

bo‘lib qoladi:

CH

3

 - CO - CH

2

  - COOH 

→

 CH

3

- CO - CH

3

+ CO

2

Atseton organizmda foydalanilmaydi va asosan nafas bilan

chiqariladigan havo bilan hamda teri orqali chiqarib yuboriladi. Och

yotgan kishining og‘zi va badanining terisidan ochlikning uchinchi-

---

350

to‘rtinchi kunida atseton hidi kela boshlaydi. Ana shu fazada muskullar

va boshqa ko‘pgina a’zolarning energiyaga bo‘lgan ehtiyoji yog‘

kislotalari va keton tanalari hisobiga qoplanib boradi. Ochlikda qondagi

insulin konsentratsiyasi juda ham past bo‘lganligidan, glyukoza muskul

hujayralariga otmaydi. Bunday sharoitlarda insulinga bog‘liq hujayralar

va avvalambor miya hujayralari glyukoza iste’molchilari bo‘lib qoladi.

Lekin, bu davrda miyada ham energiyaga bo‘lgan ehtiyojning bir qismi

keton tanachalari bilan ta’minlanib boradi. Glyukoneogenez to‘qima

oqsillari parchalanishi hisobiga davom etadi. Moddalar almashinuvining

jadalligi umuman susaygan bo‘ladi: bir hafta ochlikdan keyin kislorod

iste’moli taxminan 40 foizga kamayadi.

Uchinchi faza bir necha hafta davom etadi. Oqsillarning

parchalanish tezligi sutkasiga taxminan 20 g ga yetib, shu darajada

turg‘un bo‘lib turadi; shuncha miqdorda oqsil parchalanib turganida 5

g atrofida siydikchil hosil bo‘lib, tashqariga chiqarib turadi (meerda

25-30 g siydikchil hosil bo‘ladi va chiqarilib turadi). Ochlikning barcha

fazalarida azot balansi manfiy, chunki qabul qilinayotgan azot nolga

teng bo‘ladi. Oqsillar parchalanishining tezligi pasayganligi sababli

glyukoneogenez tezligi ham kamayadi. Bu fazada keton tanalari miya

uchun ham asosiy energiya manbai bo‘lib qoladi. Mana shu fazada

organizmga alanin yoki boshqa glikogen aminokislotalar yuboriladigan

bo‘lsa, qondagi glyukoza konsentratsiyasi darhol ko‘tariladi va keton

tanalari konsentratsiyasi pasayadi.

Ochlik davom etaveradigan bo‘lsa, muskullar atrofiyasi kuchayib

boradi. Bir necha haftadan keyin (odatda 4-8 hafta orasida) yurak

muskuli bilan miya massasi 3-4 foiz, skelet muskullarining massasi 1/

3 hissa, jigar massasi teng baravar kamayib qoladi. Tana vazni 70 kg

bo‘lgan odam tanasida 15 kg atrofida oqsillar bo‘ladi; barcha

oqsillarning 1/3 dan 1/2 gacha qismi sarflanib ketganidan keyin odam

o‘ladi.