Biokimyo pmd

Nuklein kislotalarning uchlamchi strukturasi

DNK molekulasini to‘qima nukleazalari va gidrodinamik

destruksiyaga yuqori sezgirligi sababli ko‘pincha manba’lardan DNK

nativ molekulasini ajratib olish juda qiyindir. Shu sababdan

jarohatlanmagan holda virus, mitoxondriya va xloroplastlar DNKlarini

jarohatlamasdan ajratib olishga muvaffaq bo‘lingan. Bu molekulalarni

fizik (xususan, kristallografiya), fizik-kimyoviy usullar bilan tekshirish

DNK qo‘sh spiralini ba’zi qismlarida superspiral yoki ochiq halqali

shakl hosil qilishi mumkinligi ko‘rsatildi. Chiziqli DNK halqali shakldan

hosil bo‘lishi yoki shunday holda tabiatda mavjud bo‘lishi mumkin ekan.

Ba’zi viruslarda chiziqli va halqali shakldagi bir zanjirli DNK topilgan.

17 b-rasm.  tRNKning ikkilamchi strukturasi:

b-fazoviy modeli / ba‘zi nukleotidlarningnomerlari k‘orsatilgan

---

75

Bakteriya yoki hayvonlar hujayra mitoxondriyalari DNK molekulasi

halqali shaklini hosil bo‘lishi ular ochiq oxirlarini kovalent bog‘lanishi

natijasida vujudga keladi. Ma’lumki, superspiral struktura DNK

molekulasini – xromosomada ixcham joylashishiga imkon beradi. Odam

xromosomasida DNK molekulasi cho‘zilgan shaklida 8 sm uzunlik

o‘rniga 5 nm uzunlikda joylashadi. DNK molekulasi  superspirallik

darajasini ma’lum sharoitlarda sedimentatsiya konstantasini o‘zgarishi

bilan aniqlaniladi. Zanjirlarni birida yoki qo‘sh spiralni ikkala zanjirida

DNK ta’sirida yoki interkalyatsilovchi birikmalar bilan ishlov berilganda

18-rasm.  Nuklein kislotalarning uchlamchi strukturasi

---

76

DNK superspiralligini buzish mumkin. Interkalyatsiya antibiotik va

bo‘yovchi moddalar ta’sirida vujudga kelishi mumkin (18-rasm).

T-RNK nativ molekulasi deyarli bir xil uchlamchi strukturaga ega.

U «beda bargi» yassi strukturasidan, molekula turli qismlarini buklanishi

hisobiga, juda ixchamligi bilan farqlanadi. Ba’zi viruslarda (reovirus,

o‘simlik o‘simtalari yara viruslari va boshqalar) DNK strukturasi kabi

bir xil tipdagi tabiiy ikki  zanjirli RNK mavduddir. pH muhit, ion ta’sirlar

va haroratni fiziologik darajalarida mRNK, rRNK bir zanjirli

strukturalari qo‘sh spiral hosil qilishi mumkin, bu esa ularni uchlamchi

strukturasini ta’minlab beradi.