Biokimyo pmd

Bir valentlik ion va kalsiy ioni gradiyentining mushak

qisqarishidagi vazifasi

Nerv impulsi ta’sirida mionevral plastinkada atsetilxolin ajralib,

vazifasi mushak tolasi membranasining Na

+

 va  K

+

 ionlari uchun

o‘tkazuvchanligini oshiradi va ularning qayta taqsimlanishini

ta’minlaydi. Bu esa Na

+

 va  K

+

ning mushak tolasi ichi va tashqarisida

konsentratsion gradiyentining o‘zgarishiga olib keladi. Mushak avval

kimyoviy energiyani elektrik va osmotik energiyaga aylantiradi va

buning natijasida qisqarish apparati faol holatga keladi. Mushak

qisqarishining vujudga kelishida hujayrada kalsiy konsentratsiyasining

o‘zgarishi muhim rol o‘ynaydi. Nerv impulsi qabul qilingandan keyin

sarko‘plazmatik retikulum membranasining o‘tkazuvchanligi tez

o‘zgaradi va Ña

+2

 ionlari sarko‘plazmaga chiqadi. Bunda sodir

bo‘ladigan mushak qisqarishi miofibrillalarning Ña

+2

 konsentratsiyasi

10

-5 

– 10

-6

Mda bo‘lganda ATF bilan bog‘lanish qobiliyatiga bog‘liq

bo‘ladi. Aktomiozin sistemasining Ña

+2

 ionlariga sezuvchanligi -aktin

iplarida troponin oqsilining mavjudligiga bog‘liqdir. Kalsiy troponin

bilan bog‘lanadi va uning molekulasida konformatsion o‘zgarishlar

vujudga keladi. Bu esa troponin-tropomiozin kompleksining F-aktin

tarnovida harakatlanishiga  olib keladi va aktin faol markazlari

bloksizlanadi, miozin bilan birikish qobiliyatiga ega bo‘ladi.

Xaksli va Xanson ma’lumotlari bo‘yicha, miofibrillalar qisqarganda

aktin iplari miozin iplari bo‘yicha siljiydi, ya’ni iplar qisqarmaydi, balki

biri ikkinchisi yuzasida »sirpanadi», bu esa mushak qisqarishining

molekulyar mexanizmida muhim zvenodir.

---

441

Aktin iplarining miozin iplari bo‘yicha harakatlanishida iplar

orasidagi miozin molekulasi boshchalaridan vaqtincha hosil bo‘ladigan

ko‘ndalang ko‘prikchalar muhim rol o‘ynaydi.

Miozin iplarining aktin bilan bog‘lanishi miozin molekulasi

boshchasining faqatgina burilishi bilan emas, balki uning ma’lum

masofaga yaqin joylashgan aktin ipi tomon siljishi bilan boradi. Mushak

2 fazali funksiyasi (qisqarish-bo‘shashish) Ca

+2 

ionlari miqdorining

dinamikasiga bog‘liq. Kalsiy konsentratsiyasi kamayganda erkin

tropomiozin aktin faol markazini berkitadi va natijada aktomiozin hosil

bo‘lishiga to‘sqinlik qiladi. Bu mushak bo‘shashining asosiy sababidir.

Ca

+2 

ionlari tarkibiga Ca-bog‘lovchi oqsil – kalsikvestin kirgan

sarko‘plazmatik retikulum va T-sistema strukturalari bilan bog‘lanishi

natijasida bo‘shashgan mushakda sarko‘plazmada Ca

+2

 ionlarining

konsentratsiyasi minimal (10

-7

M) bo‘ladi.

Hujayra ichidagi Ca miqdorining boshqarilishi ATFga bog‘liq

sarko‘plazmatik retikulum amalga oshiradigan energiya talab etadigan

transport sistemasi bilan bog‘liq. U retikulumning Mg

+2

- Ca

+2 

ATFaza

ta’sirida ATF parchalanishida ajralib chiqadigan energiya hisobiga

boradi. Bu ferment faolligi Ca

+2

 ionlarining konsentratsiyasi 10

-8

-10

-

6

M bo‘lganda namoyon bo‘ladi (118-rasm).