Biokimyo pmd

Transmetillanish reaksiyalari

Metionin oltingugurt tutuvchi almashinib bo lmaydigan

aminokislotalarga kiradi. Undan sistein va sistin hosil bo‘ladi. Bu 3

oltingugurt tutuvchi aminokislotalar oqsillar tarkibiga kiradi va ularning

gidrolizlanishida erkin holda ajraladi. Shu bilan birga metionin modda

almashinuvi jarayonlarida katta ahamiyatga egadir. Bu uning tarkibidagi

harakatchan metil guruhining bo‘lishidir. Bu metil guruhi boshqa

moddalarga transmetillanish yoli bilan otib turishi mumkin. Bu

jarayonda metioninnig ozi emas balki uning faol hosilasi bo‘lib S-

adenozilmetionin ishtirok etadi.

73-rasm.  Aminokislotalarni Krebs siklida yonishi

---

283

Transmetillanish  metil (CH

3

) guruhining S-adenozilmetionindan

tegishli akseptorlarga o‘tkazilishidir. S-adenozilmetionin esa

metioninning faol shakli bo‘lib, S-adenozilmetionin - metil guruhining

donoridir. Transmetillanish reaksiyalarini maxsus metiltransferazalar

katalizlaydi. S-adenozilmetionindagi metil guruhi quyidagi jarayonlarda

foydalaniladi:

1. Kreatin hosil bo‘lishida.

2. Fosfatidilxolin hosil bo‘lishida.

3. N-metilnikotinamid hosil bo‘lishida.

4. Adrenalin hosil bo‘lishida.

5. Metillangan asoslar hosil bo‘lishida.

S-adenozilmetionin bulardan tashqari qator moddalar sinte-zida ham

ishtirok etadi.

Bir uglerodli qoldiqlarning tashilishi. Koferment va ularning

boshqarilishi

Organizmda bir uglerodli qoldiqlarning birlamchi manbai bo‘lib

serinning 

β-uglerod atomi, glitsinning a-uglerod atomi, metioninning,

xolinning-CH

3

 guruhi, triptofan indol halqasining 2 C atomi, gistidin

imidazol halqasining 2 C atomi hisoblanadi.

Misol tariqasida tetragidrofolat kislotasi (TGFK) kofaktori

ishtirokida serindan glitsin sintezi va aksincha glitsindan serin sintezida,

glitsinning katabolizmi natijasida bir uglerodli qoldiq metilen hosil

bo‘ladi.

---

284

Bu vitamin, yani folat kislota hayvon mahsulotlarida ham, o‘simlik

mahsulotlarida ham keng tarqalgandir. Folat kislotaning koferment

shakllari uning tetragidrofolat kislota (N4-folat) ga qaytarilgandan keyin

hosil bo‘ladi. Metionin almashinuvida ham bir uglerodli qoldiq - CH

3

metil muhim rol o‘ynaydi. Shuni takidlash kerakki, TGFKning barcha

koferment shakllari ozaro bir-biriga o‘tadi. Bir uglerodli qoldiqlar xilma-

xil sintetik reaksiyalarda masalan, formil-metionil-tRNK hosil

bo‘lishida, purinlar, pirimidinlar, ayrim aminokislotalar (serin, glitsin,

metionin) sintezida foydalanadi.