«Биохилма-хилликни сақлаш ва ривожлантириш» Республика илмий-амалий анжумани

–
тоғ карракли 
–
бетагазор. Кўлсойнинг юқори оқимидаги 
Гуралаш давонидан 2-3 км пастда, ўнг соҳилида, тоғ ёнбағирларида 2900-3000 
м баландликда оч рангли қўнғир тусли тупроқларда тасвирланган. Ўсимликлар 
қопламининг асосини эдификатор 
Festuca valesiaca 
(sp
3
) ва субэдификаторлар 
Cousinia vertiсillaris,
Onobrychis echidna 
(sp
2
) ташкил этади. Айрим 
майдонларда 
Juniperus turkestanica
нинг (sol) ер бағирлаб ўсувчи шакли ҳам 
учрайди. Юқорида келтирилган ўсимликлардан ташқари, 
Artemisia lehmanniana 
(sp
1
),
Carex turkestanica 
(sp
1
),
Phlomus olgae 
(sp
1
),
Veronica biloba 
сингари 
турлар қайд этилган. Ассоциациясининг қопланиш даражаси 65-70% ни ташкил 
этади. 
Тоғ карракли 
–
ёйилган туркистон арчали 
–
бетагазор ассоциацияси оч 
рангли қўнғир тусли тупроқларда 2900-3000 м баландликда Гуралаш давонидан 
4 км шарқда Шахристон йўналишида тарқалган. Бу ерда 
Festuca valesiaca 
(cop
1
) 

---

«Биохилма-хилликни сақлаш ва ривожлантириш» Республика онлайн илмий-амалий анжумани
Гулистон 2020 й. 17-18 апрель
93 
кенг тарқалган бўлиб, 
Cousinia vertiсillaris
(sp
3
) билан ассоциациясининг 
асосини ташкил этган. Ассоциациянинг қопланиш даражаси 50-60%. 
Эфемероидлардан 
Tulipa dasystemon
(sp
1
), 
Gagea minutiflora
(sp
1
) 
Gentiana 
olivieri
(sp
1
), 
Poa bulbosa
(sp
1
), 
P. bactriana
(sp
1
) учрайди.
Зоминсув ҳавзаси табиий яйловларидан унумли фойдаланиш жуда 
муҳимдир. Яйловларда ҳаддан ташқари кўп мол боқилишига йўл қўймаслик 
зарур. Табиий яйловлардан узоқ муддатга тартибсиз фойдаланиш ҳамда уни 
тиклашга зарур чора кўрмаслик яйлов ўсимликлари қопламини инқирозга олиб 
келади. 
Антропоген 
таьсирнинг 
кучайиши 
айрим 
ўсимликларнинг 
рақобатбардошлик хусусиятларининг сусайишига олиб келмоқда. Натижада 
кўпгина ўсимлик жамоаларининг эдификаторлари ва субэдификаторлари чорва 
моллари емайдиган ўсимликлар билан алмашинган. Зоминсув ҳавзаси 
ўсимликлар қопламининг ҳўжаликдаги аҳамиятини ошириш учун бир қатор 
чора-тадбирларни қўллаш зарур. Ҳавза ҳудудида дарахт, бута ва бутачаларни 
кесишни қаттиқ назорат қилиш керак, чунки улар озуқа бирлиги бўлиш билан 
бирга адир ва тоғ ёнбағирликларининг сув режимини маьлум меьёрда сақловчи 
асосий воситалар ҳамдир.