«Биохилма-хилликни сақлаш ва ривожлантириш» Республика илмий-амалий анжумани

2
Эгамбердиев
 
Ж.А. Мустақил тадқиқотчи
(
1
Тупроқшунослик ва агрокимё илмий-тадқиқот институти) 
(
2
Картография ИИЧДК) 
Мавзунинг долзарблиги. 
Бугунги кунда дунёда глобал иқлим ўзгариши 
шароитида жуда кўплаб экологик, ижтимоий-иқтисодий муаммолар вужудга 
келмоқда. Энг аввало, шуни қайд этиш керакки, муаммоларнинг долзарблиги 
ошса ошаяптики, асло камайгани йўқ. Дунё миқёсида салбий жараёнлар 
таъсирида йилига қарийб олти миллион гектар ер қишлоқ хўжалиги оборотидан 
чиқиб кетаётганлиги, олтмиш мингга яқин ўсимлик, етмиш мингдан ортиқ 
ҳайвон турлари йўқолиб кетиши арафасида эканлиги, аҳоли кўпайиши ҳамда 
янги ерлар ўзлаштирилиши ҳисобига сувга бўлган эҳтиёж тобора ортиб 
бораётгани бунинг исботидир. 
Марказий Осиё, хусусан Ўзбекистон ҳам географик жойланиши, иқлими, 
рельефи мураккаблиги сабабли бу муаммолардан ҳоли эмас. Шунингдек ушбу 
жараёнларнинг антропоген, яъни инсон омили таъсирида дарё сувларининг 
қайта тақсимланиши натижасида ўтган асрнинг II ярмидан Орол фожиаси юзага 
келди. Ўз даврида дунёда ички денгизлар орасида катталиги бўйича тўртинчи 
ўринда турган Орол денгизи ўтган асрнинг 60-йилларидан бошлаб, 90-йиллар 
охиригача ўз ҳажмининг 90 фоизини йўқотган. 
Тадқиқот объекти ва услублари.
Тупроқ тадқиқотларимиз Орол бўйи 
ҳудудларида тарқалган тупроқларда олиб борилди. 
Тадқиқотлар услубиёти асосини ўрганилган худудлар тупроқ хариталари 
маълумотларини таҳлил қилиш, қиёсий географик, тупроқ-картографик, 
лаборатория камерал-аналитик тадқиқотлар натижаларини умумийлаштириш 
ҳамда тайёргарлик, дала, камерал ва картографик ишлар йўриқнома асосида, 
лаборатория-аналитик ишлари умумқабул қилинган услубиётлар асосида 
бажарилди [1,4]. 
Орол бўйи ҳудудларида хилма-хил тупроқлар тарқалган ва тупроқ ҳосил 
бўлиш жараёни ҳанузгача давом этаётганлиги кузатилмоқда. Тупроқ ҳосил 
бўлиш ҳам табиий қонуниятлар асосида континентал (қуруқ) саҳро иқлими 
шароитида шаклланган. Қуйи Амударё зонасида тупроқларининг ҳосил 

---