«Биохилма-хилликни сақлаш ва ривожлантириш» Республика илмий-амалий анжумани

«Биохилма-хилликни сақлаш ва ривожлантириш» Республика онлайн илмий-амалий анжумани
Гулистон 2020 й. 17-18 апрель
238 
polimerlar sintezi va ular asosidagi gidrogellarning fizik-kimyoviy xossalarini 
o‘rganish katta istiqbolga ega. 
Suvda yuqori darajada bo‘kadigan, elastik strukturali va har xil quyi 
molekulyar birikmalar bilan mos kelaoladigan polimer gidrogellar tadqiqotchilarni 
katta qiziqish bilan o‘ziga tortmoqda. Bunday gidrogellardan biologiyada, tibbiyotda, 
gidrometallurgiyada, sanoat oqava suvlarni tozalashda va boshqa sohalarida 
foydalanish mumkin. Shularga qaramay yuqori bo‘kuvchan polimer gidrogellarining 
safi ancha chegaralangan, shu sababli ham ko‘p funksiyalik yangi polimerlar izlash 
va ularni yaratish dolzarb vazifalardan hisoblanadi. 
Shunday polimerlardan biri akrilamiddir. Akrilamidni yumshoq sharoitda 
choklovchi agent bilan radikal polimerlash usuli bilan poliakrilamid olish mumkin. 
Polimerlash suvli eritmada olib borildi va yuqori unim (89%) bilan poliakrilamid 
gidrogeli sintez qilib olindi. Olingan gidrogellar suv bilan yuvilib zol fraktsiyadan 
tozalandi. Olib borilgan tadqiqotlar shuni ko’rsatadiki, gel fraktsiyaning unumi va 
uning bo’kuvchanlik darajasi reakstsiyada ishtirok etgan choklovchi agent miqdoriga 
bog’liq bo’lib, uning miqdori ortishi bilan gel fraktsiya ortib boradi, bo’kuvchanlik 
darajasi kamayadi va aksincha choklovchi agent miqdorining kamayishi gel 
fraktsiyaning kamayishiga, bo’kuvchanlik darajasining esa ortishiga olib kelishi 
aniqlandi. Bu holatni reaktsiya natijasida hosil bo’layotgan makromolekulalar aro 
yuzaga kelayotgan ko’ndalang bog’lar zichligi bilan izoxlash mumkin. Bundan 
tashqari olingan gidrogellarning bo’kuvchanligiga turli omillar harorat, muhitning pH 
qiymati va boshqa ta’sirlar o’rganildi. Shuningdek olingan gidrogelar quyi 
molekulyar moddalar mis va ruxning suvda eruvchan tuzlari bilan modifikatsiyalandi. 
Tajribalar shuni ko’rsatadiki, akrilamidni siyrak choklangan sopolimerining mis va 
rux tuzlari bilan polikompleksini olish jarayonida eritmada mis va ruhning miqdori 
oshib borishi bilan polikompleks hosil bo‘lish jarayoni davomiyligi 4 soatdan 24 
soatgacha davom etadi. Bunday polikompleksning hosil bo’lishi quyidagi sxema 
bo’yicha borishi mumkin deb izoxladik. 
CH
2
CH
NH
2
CH
2
C
H
COO
CH
2
CH
NH
2
CH
2
C
H
CO
CH
2
CH
CH
2
C
H
CO
O
O
Cu
NH
2
n
Cu
C
O
C
O
2
+
-
2+
C
O

---