«Биохилма-хилликни сақлаш ва ривожлантириш» Республика илмий-амалий анжумани

«Биохилма-хилликни сақлаш ва ривожлантириш» Республика онлайн илмий-амалий анжумани
Гулистон 2020 й. 17-18 апрель
298 
-Марказий мирзачўл текислигининг қумли тўшалмали, бир хил қумоқли 
ёки ғовак келтирилмалар устидаги енгил қумоқли ва қумлоқли очбўз тупроқ 
қопламларидан ташкил топган 
12
. 
Ўтган асирнинг 60 йилларидан ўзлаштириш ва суғориш ишларининг 
жадал олиб борилиши ташлама сувлар миқдорининг ортиб кетиши ва гурунт 
сувлари табиий оқимининг Қизилқум чўлликларига томон оқиб чиқиб 
кетишининг қийнлашиши туфайли охирги йилларда улар саҳининг 
кўтарилишига олиб келди. 
Ҳозирги кунда туман ерларининг 966,0 га сизот сувлари сатҳи 1,5-2,0 м 
да, 35205,0 га2,0-3,0м ва 3409,0га эса 3,0 мдан пастда жойлашган. 
Турли даражада шўрланган сизот сувларининг кўтарилиши тупроқ 
қатламларид вертикал сув алмашинувининг кучайишига олиб келган. 
Гидроморфизимнинг кучайиши ҳамда сув режимининг ирригацияли режимга 
ўтиши, Мирзачўл текислигининг марказий қисмидаги қўриқ ва лалмикор оч 
тусли бўз тупроқларидан ҳар хил даражада шўрланган, ирригацион сув 
режимига эга бўлган ўтувчи бўз-ўтлоқи, ўтлоқи-бўз, ўтлоқи баъзи жойларда 
ўтлоқи-ботқоқ тупроқлар ҳосил бўлган. 
Оқолтин туманининг умумий ер майдони 51675,0 гектарни, шундан 
суғориладиган қишлоқ хўжалиги билан банд ерлар 42883,0гектарни ташкил 
этади Тупроқ қоплами асосан суғориладиган бўз-ўтлоқи,қисман ўтлоқ 
тупроқлардан иборат. 
Суғориладиган бўз-ўтлови тупроқ марказий Мирзачўл текислигининг 
лёсли пролювиал ва аллювиал-пролювиал ётқизиқлари устида ривожланган оч 
тусли бўз тупроқларда сизот сувлари сатҳининг 2,0-3,0 метиргача кўтарилиши 
натижасида вужидга келган. 
Механик таркибига кўра ўрганилган тупроқларимиз ўрта ва енгил 
қумоқли, қуйи қатламларда қумоқлар учирайди. Агроиригацион қотламлар 
қалинлиги 50-60см, суғорилиш давомийлигига кўра эскидан суғориладиган 
тупроқлар тойифасига ўтган. 
Гумус миқдори ҳайдалма қатламда 0,55-0,88%, азот 0,043-0,083%. 
Умумий фосфор 0,17-0,25%, калий 0,74-1,61%, карбонатлар профил бўйича 
деярли тенг тақсиланган. Гипс туманнинг шарқий Мирзаобод ва жанубий 
Сардоба туманларига чегарадош ҳудуларида учрайди. 
Қишлоқ хўжалиги экинлари ҳосилдорлигининг пасайишига, тупроқ 
мелиоратив ҳолатининг ёманлашувига ва унимдорлигининг камайишига сабаб 
бўлувчи омиллардан бири шўрланиш жараёнидир. Туманнинг 3942,3 гектари 
2
М.У.Умаров. Физические свойства почв районов нового и переспективного орошения УзбекскойССР. 
Тошкент., 1974. 

---