«Биохилма-хилликни сақлаш ва ривожлантириш» Республика илмий-амалий анжумани

«Биохилма-хилликни сақлаш ва ривожлантириш» Республика онлайн илмий-амалий анжумани
Гулистон 2020 й. 17-18 апрель
128 
NOSTOC – HARMIDIUM TURKUMLARI MORFOBIOLOGIYASI 
Tojiboyev Sh.J., professor., Sheraliyev O.X. magistr (NamDU)., Aslanova O.M. 
Uchqo’rg’on tumani 16-sonli umumiy o’rta ta’lim maktabi o’qituvchisi 
Suv o’tlarga bo’lgan qiziqish bu organizmlarni barcha biokimyoviy, fiziologik, 
avvalo biologic xilma xilligini o’rganish butun dunyoda shu jumladan bizning 
O’zbekistonda ham taboro ko’payib bormoqda. Bu algologiya sohasidagi 
mutaxassislarimizning muvaffaqiyati bilan bo’glanib qolgan biosferadagi global 
o’zgarishlar, ifloslanishlarni inson faoliyatini ortishi bilan xam ro’y bermoqda. Shu 
boisdan turlar tarkibini floristic tahlil etish bilan ularning morfobiologiya haqidagi 
malumotlar muayyan ekotizmning tabiiy xolatini baholashda asqotadi. 
Suv o’tlardan test – organism sifatida foydalanish mumkin, ko’plab tomonlari 
bilan boshqa o’simliklar bilan o’xshashliklari bor. Asosiy metobolizm bir xil: 
xammasida xlorofill a mavjud, uglevod va oqsillarning tarkibiy qismlari yuksak 
o’simliklardagi bilan farqi katta emas. Nostoc anabena va boshqa bir qator turlari 
tarkiblarining abyektlari hisoblanadi, o’lchamlarini kichikligi, o’stirishni osonligi, tez 
ko’payishi, qisqa muddat ichida ishonchli malumot olish imkoniyatini beradi. 
Suv o’tlarni o’rganadigan mutaxassislar nostoc mansub bo’lganlarni 
sianobakteriyalar deb atashmoqda. Nastoc Kuetz ex Barnet et Flahauetgeterosistali u 
yoshi plarda xam voyaga yetganlarida xam bo’ladi. 
Sporalari bitta, terminal geterosista bilan joylashadi. Tashqi muhit omillarini 
geterosista hosil bo’lishiga juft xolda ham joylashadi, ular orasidagi bog’ uzilib ikkita 
trixomaning hosil qiladi. Nostocni suv havzalarida, tuproq yuzasida tarqalganlari 
o’zoro farqlanadi. Suv havzasidagi shilimshiqli, noaniq bo’lgan shaklga ko’kyashil 
rangda, tuproq yuzasidagilari po’sqaloq xolida bo’ladi. Trixomalariturlik 
o’rinishlarda buralgan, aniq nomoyon bo’lgan shilimshiqli xamma qismida birhil 
qalinlikda sharsimongayaqin, uni oxiridagi hujayralari boshqalaridan deyarli farq 
qilmaydi. 
Hormidium turkumining suv o’tlari ipsimon tuzilishi, vegetative bo’linishida 
xarakatlanmaydigan hujayralari bitta yo’nalishda oddiy ip ko’rinishni hosil qiladi, 
polyar tuzilishiga ega. Cheklanmagan o’sish qobiliyatiga ega. Turkumning turlari 
diffuz o’sadi. Alohida hujayralarini bo’linishi ekologik sharoit tasirida sodir bo’lsa, 
bazal yoki interkalyar tarzda amalga oshadi. Ipsimon tuzilishli tallom 
morfologiyasidan o’xshash hujayralaridan iborat harmidium turkumining hujayralari 

---