«Биохилма-хилликни сақлаш ва ривожлантириш» Республика илмий-амалий анжумани

«Биохилма-хилликни сақлаш ва ривожлантириш» Республика онлайн илмий-амалий анжумани
Гулистон 2020 й. 17-18 апрель
122 
Қуйида занг кассалигини қўғатувчи турларининг морфологик тавсифи ва 
касалликларининг диагностик белгилари берилди. 
Rosa
ўсимликларида 
Phragmidium
туркум турлари занг касаллигини 
келтириб чиқаради. Касаллик қўзғатувчи замбуруғ вакиллари дастлаб ўсимлик 
баргларининг остки ва устки қисмида оч-сариқ доғ ҳосил қилиб, вақт ўтган 
сари барг пластинкаларини эгалаб боради. Айниқса касаллик кучли 
зарарларганда улар ўсимликнинг ёш новдалар ва меваларигача тарқалиб бориб, 
барглар секин аста тукилиб боради ва натижада ёш ўсимликларнинг қуришига 
олиб келади. 
Rosa kokanica
ўсимлигининг занг касалигини қўзғатувчиси - 
Phragmidium 
kamtschatkae
тури. 
Касаллик баҳор фаслининг иккинчи ярми, май ойларида серёғин ва 
мўтадил 
иқлим 
муҳитида 
ривожланади. 
Касаллик 
қўзғатувчининг 
спермогонийлари баргнинг юзасида сўнг меваларида сариқ-қизғич рангда 
ҳосил бўлади. Вақт утиши билан бу доғлар кўнғир қорамтир тусга киради. Бу
кўнғир қорамтир доғлар замбуруғнинг телийтоспоралари хисобланади. Ўртача 
даражада тарқалган. 
Rosa canina
L. ўсимлигининг занг касалигини қўзғатувчиси – 
Phragmidium 
mucronatum 
тури. 
Занг касаллигининг белгилари ўсимликларда дастлаб баҳор фасли яъни, 
апрел-май ойларида бошланади. Вақт ўтиши билан занг белгилари баргларда, 
ёш новдалар ва меваларнинг пастки қисмида учрайди. Баргнинг томирларида 
чўзинчоқ кластерлар ҳосил қилади. Эцидиоспорлар шарсимон, эллипсимон, 
12.7-23.9×14.6-20.9 мкм катталикда бўлиб, сийрак, қалинлиги 3 мм гача боради, 
оч сариқ рангда. Баргларининг пастки қисмида, қора доғларга ўхшаш, турли 
хил ўлчамларда, сочилган ёки тўпланган, тўқ сариқ рангда эцидиоспорлар 
тарқалади. Урединиспоралари юмалоқ, шарсимон, оволсимон, эллипссимон, 
19.8-25.5×14.6-22.5 мкм. Ёз фаслида ҳароратнинг кўтарилиб бориши 
натижасида урединиспоралар секин аста барг пластинкасининг иккала 
қисимига тарқалиб боради. Телеоспорлари 5-7 та ҳужайрали, баъзан доира 
шаклида, асосан цилиндрцимон, 70.9-90.9×28.6 - 46.9 мкм бўлиб, иккала томон 
юмалоқ бўлиб, қисман чўзилган; қобиғи сийрак, тўқ жигарранг, қалинлиги 5-6 
мкм; телеоспорларининг оёқчаси оч қора, пастки томони рангсиз, 170-195×12-
45 мкм, ёмолоқ шаклида қалинлашган ва шишган. Телеоспорлар дастлаб 
баргларнинг орқа қисмида, сўнг меваларда юмалоқ, якка-якка ёки қўшилиб 
кетган сариқ-қизғич рангдаги доғлар пайдо қилади. Кейинроқ бу доғлар 
қорайиб кетади.Кенг тарқалган. 

---