«Биохилма-хилликни сақлаш ва ривожлантириш» Республика илмий-амалий анжумани

«Биохилма-хилликни сақлаш ва ривожлантириш» Республика онлайн илмий-амалий анжумани
Гулистон 2020 й. 17-18 апрель
119 
ўтказувчанлиги ва ҳаво алмашувини ёмонлаштиради [3]. Бу ўз навбатида 
ўсимликнинг ривожига салбий таъсир қилади. 
Суғориш сувининг ҳарорати тупроқ ҳароратига тенг (t > 14 
0
C) бўлгани 
мақсадга мувофиқ ҳисобланади, агар сув совуқ бўлса, сув очиқ ҳавзаларда қуёш 
нурида иситилиб сўнгра суғоришга берилиши талаб қилинади. Суғориш учун 
сувнинг мақбул харорат 20
0
C ҳисобланади. Агар сувнинг харорати паст 
бўлганда ўсимлик суғорилса у холда вегетация даври узаяди. Бу экин сифатини 
тушиб кетиши хамда хосилдорликни кам бўлишига сабаб бўлади. 
Суғориш сувининг сифатига қўйидагиларга жабоб бериши талаб 
қилинади: 
• 
қишлоқ 
хўжалик 
ўсимликларини 
яхши 
ривожланишини 
ва 
мўлжалланган ҳосилни олишни таъминлаши; 
• 
тупроқнинг сув - физикавий хоссаларини ёмонлашишини (шўрланиш ва 
х.з.) олдини олиши; 
• 
суғориш тизимлари ишлаш қобилиятини пасайтирмаслиги (масалан, 
лойқа босиши ва х. з.). 
Суғориш сувининг сифати бўйича асосий кўрсаткичларини унинг 
лойқалиги (зарралари таркиби), минерализацияси, ҳарорати, ишқорийлиги ва 
рН актив реакцияси ташкил этади. 
 
Дарё сувларида энг кўп, ер ости сувларида энг кам лойқа зарралари 
мавжуд бўлиб, суғориш сувининг лойқалиги, 1,5 кг/м
3
гача бўлиши талаб 
қилинади. Суғориш сувида лойқа кўплиги каналлар ва иншоотларни лойқа 
босишига олиб келади. Лойқа зарраларининг бир қисми суғорилган 
тупроқларга ижобий таъсир қилсада, каналдан экинларни суғориш учун талаб 
қилинадиган сув ҳажмини олиб ўтишга салбий таъсир кўрсатади. Лойқа 
зарраларнинг d = 0,1...0,005 мм оралиқдаги ўлчамдагилари унча унумдор 
бўлмасада, оғир механик таркибли тупроқларнинг физикавий хусусиятини 
яхшилашга хизмат қилади.Хамда оғир механик таркибли тупроқни сув 
ўтказувчанлигини оширади. Агар d<0,005 мм атрофидаги лойқа зарралари 
тупроқни мелиорациясини яхшилайди ва яхши озуқа элемент ҳисобланади [4]. 
Дарё сувларидаги сувининг минерализацияси асоан 1 г/л бўлиши 
кузатилган. Амалда юқори минерализациялашган сувлар ховузлар ва кўлларда 
учрашу мумкин. Сувнинг минераллашганлиги асосан сувда мавжуд бўлган 
кимиявий элементлар таркибига боғлиқ. Суғориш учун сувда 2-3 г/л гача туз 
бўлса рухсат этилиши мумкин. Сувдаги минерализация 5-8 г/л гача туз бўлиши 
тузга чидамли ўсимликлар учун қўллаш мумкин, 15-20 г/л токсик тузлар, 
суғоришда қўллаш мумкин эмас. 

---