Biogeografiya kk

Okeannın’ ekologiyalıq oblastları. 
Ulıwma jer planetasında tarqalg’an ha’m barlıq okean menen ten’iz territoriyasının’ 
organizmlerdin’ jasaw jag’dayları tiykarınan suw qatlamı bir neshe en’ baslı qa’siyetlerge 
baylanıslı boladı. Olardan: 1) suwdın’ temperaturası 2) suwdın’ duzlılıg’ı, 3) suwdın’ teren’ligine 
baylanıslı olardın’ atmosferalıq basımına, 

---

49 
1) Suwdın’ temperaturası bul tiykarınan suwda jasawshı organizmlerdin’ (o’simlik ha’m 
haywanlar) ku’n nurınan kelip tu’sken ıssılıq energiyasına g’a’rezli bolıwshı organizmler bolıp 
esaplanadı. Suwdın’ bunday qatlamındag’ı jasawshı organizmler suw temperaturası to’men 
bolg’an basqa geografiyalıq zonada sonday-aq suwdın’ teren’li qatlamlarında jasaw imkaniyatına 
iye emes: 
2) Suwdın’ duzlılıg’ı. Ulıwma jer sharı okeanlarının’ suwının’ ortasha duzlılıg’ı 35 % bolıp, 
ha’zirgi Aral ten’izinin’ suwının’ duzlılıg’ı 22-25% - 27% . Ulıwma okean yamasa ten’iz 
suwlarının’ duzlılıg’ı tiykarınan ten’izlerdin’ ha’m okeanlardın’ geografiyalıq jaylasıw ornına, 
sonday-aq bul suw territoriyasına tu’sip turıwshı dushshı suw da’ryalardın’ sanına ha’m okean 
ten’iz suwının’ sonın’ ta’sirinde ha’m basqa da faktorlar na’tiyjesinde ag’ısının’ tezligine 
baylanıslı boladı. 
3) Suw qatlamının’ basımı okean ha’m ten’izlerdin’ teren’ligi artqanı sayın olardın’ basımı da 
arta baslaydı. Mısalı: suw u’sti qatlamında suwdın’ basımı normal bolatug’ın bolsa, al okean 
suwının’ 11 km teren’likte suwdın’ basımı ortasha 1100 atmosferag’a jetedi. Sonlıqtanda 
suwdın’ u’stki qatlamında jasawshı organizmler menen suwdın’ teren’likte jasawshı 
organizmlerden u’lken ayırmashılıqlarına iye boladı. 
Ulıwma okean territoriyaları ekologiyalıq jaqtan bir neshe oblast tiplerine bo’linedi. Usı 
okeannın’ ekologiyalıq oblastlarda organizmlerdin’ jasaw mu’mkinshiligi ha’r qıylı oblastqa 
baylanıslı o’zgerisinin’ ayırmashılıqlarına iye boladı. Okean territoriyasın tiykarınan eki 
gruppag’a bo’ledi:
1) tiykarg’ı suw qatlamı bunı pelagial dep ataydı. 
2) okean ha’m ten’iz territoriyalarının’ tu’bi bunı bental dep ataydı. 
Ulıwma bental o’z gezeginde okeanlardın’ ha’m ten’izler teren’ligine baylanıslı bir neshe 
gruppag’a bo’linedi. 
1. Supralitoral 
2. Litoral 
3. Sublitoral 
4. Batial 
5. Abissial