Bino va inshootlar

Temir-beton arkalar 
Fermalarni qo‘llanishi va tuzilishi yopma turiga, fonarlarni joylashishi va 
shakliga, hamda tomning umumiy komponovkasiga bog‘liq bo‘ladi.
Oraliqlari 18m va undan katta bo‘lgan binolar uchun oldindan zo‘riqtirilgan, 
betonni sinfi V30-V40 bo‘lgan temir-beton fermalar ishlatiladi. fermalarni qo‘llash 
natijasida fermani tuzuvchilari bo‘lgan sterjenlar oralig‘idai bo‘shliqlarga santexnik 
va texnologik tarmoq uskunalarni joylashtirish imkonini beradi. 
Ferma yuqori qismi chizimiga ko‘ra ularni segmentsimon, arkasimon, parallel 
poyasli va uchburchak ko‘rinishidagi turlarga ajratish mumkin (2.38-rasm). 

---

158 
2.38-rasm. Sanoat binolarining storopil fermalari 
a-hovonli, segmentsimon; b-havonsiz, sterjenlari tikka joylashgan arkasimon 
ferma; v-parallel poyasli havonli ferma; g-ikki nishobli ferma; d-yassi tom uchun 
havonsiz, arkasimon ferma. 
Segmentsimon va sterjenlari tikka joylashgan fermalarni oraliqlari 18 va 24 
metr, ustunlar qadami 6,0 bo‘lgan binolarda qo‘llaniladi. 
Parallel poyasli fermalarni oraliqlari 18 va 24m, ustun qadami 6 va 12m bo‘lgan 
korxona binolarda qo‘llanilgan ferma ustunlariga hamda yopma plitalarini fermalarga 
qotirish usullari balkalarni ustunlarga qotirish usuliga o‘xshash bo‘ladi. 
Katta oraliq ishlab chiqarish binolarda arkasimon yig‘ma temir-beton 
konstruksiyalari ishlatiladi. Konstruktiv sxemalarga ko‘ra ikki sharnirli “tayanchlari 
sharnirli birikkan”, uch sharnirli va sharnirsiz turlarga bo‘linadi. Bularni ichida ikki 
sharnirli arkalar jo‘nligi, qulayligi va qurilishda “yig‘ilishda” osonligi bilan ajralib 
turadi. 

---

159 
Oraliq kengligi 30m va undan katta bo‘lgan hollarda nishobi (qiyaligi) 
oraliqning 1-5 dan 1-7 gacha qismiga to‘g‘ri keladigan temirbeton yassi arkalar