Bino va inshootlar

Yig‘ma temir-beton tomlar
Binolarning yig‘ma temir-beton tomlari chordoqli va chordoqsiz
bo‘lishi mumkin. Ularning turlarga bo‘lish quyidagi belgilar aosida bajariladi:
konstruktiv echimiga qarab - chordoqli (sovuq yoki issiq chordoqli) va
chordoqsiz (yoki birlashgan tomlar); tom yopmasining materialiga qarab
o‘rama materiallardan va temirbeton tom panellaridan (gidroizolyasiyasi
surtiladigan tarkib asosida); tayyorlash (qurish) usuliga qarab yirik
panellardan va kichik yig‘ma elementlardan.
Yig‘ma temir-beton tomlarning quyidagi turlari tavsiya etiladi: chordoqli
- tom yopmasi o‘rama materiallardan; chordoqli - temirbeton tom
panellaridan.
Tomlarning konstruksiyasi iqlimiy shart-sharoitlarni xisobga olib
tanlanadi. Ularning qiyaligi esa konstruktiv echimlarni xisobga olgan xolda
aniqlanadi.
Birlashtirilgan tomlarning konstruktiv echimlari, yassi tomlarning va
ichki suv qochirish detallarning konstruktiv echimlari 5-7- rasmlarda
keltirilgan.
5-rasm
. Tekis foydalaniladigan tomlarning konstruktiv sxemasi

---

1-temir beton plita; 2- bug‘ izolyasiyasi; 3- ko‘pikbeton; 4-4mm li armatura
(4mm li) to‘rli (200x200mm) temir beton suvoq; 5-bitumli emulsiya
surkamasi; 6- gidroizolyasiya; 7- shag‘al; 8- 60-70 mm qalinlikdagi
shag‘al qatlami; 9- sopol plitkalar; 10-asfalt; 11- temirbeton
Ichki suv qochirish tuguni:
a- yondovali; b- ariqchali; v-Vr10 markali foydalaniladigan tomlarda
o‘rnatiladigan voronka: 1- qabul panjarasi; 2-gayka; 3- qisish xalkasi;
4-xomut
6-rasm
. Tekis tom detallari:
a-gidroizolyasiya to‘shamasining devorga birikishi;
b-temperatura chokini o‘rnatish: 1- beton-tosh; 2- ximoyalangan yog‘och
po‘kaklar; 3- mixlar;
4- tunuka; 5- o‘ramali to‘shama; 6- sopol plitkalar; 7- shag‘al; 8-yuqori metal
moslashtirgich; 9-ikki qatlam ruberoid; 10- ximoyalangan kanop losi; 11-

---

g‘isht devor; 12- issiqlik o‘tkazmaydigan qatlam; 13- pastki metal
moslashtirgich; 14- o‘rama
moslashtirgich; 15- temirbeton suvoq; 16- temirbeton plita; 17-bug‘dan
ximoyalash qatlami CHordoqli tomlarning yuk ko‘taruvchi
to‘sin konstruksiyalari
CHordoqli tomlarning yuk ko‘taruvchi konstruksiyalari bo‘lib to‘sinlar
(stropila) yoki to‘sinlar sistemasi xizmat qiladi. Konstruktiv sxemasiga qarab
ular uch xil ko‘rinishda bo‘ladi: qiya tayanuvchi, osma va aralash.
Qiya tayanuvchi ko‘rinishda paralel to‘sinlar pastki qismi bilan
mauerlatlar yordamida tashqi bo‘ylama devorlarga tayanadi (
7-rasm
).
7- rasm
. Qiya tayanuvchi chordoq to‘sinlari.
a-bo‘ylama ichki devorga tayanish; b-xuddi shunday, ustunlarga
To‘sin-oyoqlar orasidagi masofa tom konstruksiyasiga va to‘shamasiga
qarab 1,2 m dan 2 mgacha bo‘lishi mumkin. CHordoqning o‘rta ustunlari
orasidagi masofalar (qadamlar) 3-4 m dan oshmasligi lozim.
Qiya tayanuvchi yog‘och to‘sinlarning elementlari qulfi - kalit usulida
yoki mix yordamida biriktiriladi (
8- rasm
).

---

8-rasm
. YOg‘och stropilalarning detallari:
a-stropilaga qotiruvchi elementning birikishi; b-stropila qirra qismi; v-
peshtoq birikmasi; g- ustunlar va tirkovuchlarning tayanishi
Stropilaoyoqlaridevorgatayangandaundantushadiganyuknitengtaqsimla
shuchundevoruzunligibo‘yichayog‘ochstropilaostito‘sini (mauerlat) qo‘yiladi.
Bu to‘sinning kesimdagi o‘lchamlari 180x180 mm yoki 200x200 mm ni
tashkil etadi.Ko‘rib chiqilgan to‘sinlar sistemasi noindustrial bo‘lib, qurilish
maydonchasida juda ko‘p qo‘l mexnatini talab etadi. SHuning uchun stropila
konstruksiyalarini yig‘ma variantlari zavodda ishlab chiqilgan. Bunday
konstruksiyalaring ba’zi ko‘rinishlari 9- rasmda keltirilgan.
9-rasm. Yig‘ma chordoq to‘sinlari (chapda yaxlit panjarali, o‘ngda orasi
ochiq panjarali).
Yig‘ma yog‘och chordoq to‘sinlarining yig‘ish va birikish konstruksiyalari

---

10-a,b-rasmlarda keltirilgan.