Bino va inshootlar

11-amaliyot mavzu: Tomlar. Tom qoplamalarini loyihalash
Reja:
1) Tomlarning turlari.
2) CHordoqli
tomlarning
yuk
ko‘taruvchi
yog‘och
stropil
konstruksiyalari.
3) Tomning suv o‘tkazmaydigan qatlamlari.
Tayanch iboralar:
Tom, chordoq, “birlashtirilgan tom”, nishablik,
qiyalik, stropila sistemasi, tayangan stropila, osma stropila,
kombinatsiyalangan stropila, mauerlat.
Binoning tomi murakkab, tashqi kuch ostidagi va kuch ostida
bo‘lmagan ta’sirlar kompleksiga duch keladi (
1-rasm
).

---

1-rasm. Tomga ta’sir qiluvchi tashqi faktorlar:
1-doimiy yuklar(o‘z vazni);2-vaqtinchalik yuklar (qor,foydalanish
yuklari); 3-shamol bosimi;4-shamol surishi; 5-,9-atrof muxitning
xarorat ta’siri; 6-atmosfera namligi (yog‘inlar xavo namligi); 7havodagi
ximik-agressiv moddalar; 8-quyosh radiatsiyasi;
10-chordoq bo‘shlig‘idagi havoning namligi
2-rasm
. Nishabli tomlar: a- bir nishabli; b- ikki nishabli; v-to‘rt nishabli; d- kup
nishabli

---

3-rasm
. YOg‘ochli qiya tayanuvchi -stropila to‘sinlarning sxemalari: a-
bir nishabli; b- ikki nishabli tomlar: 1-mauerlat; 2-kotiruvchi
4-rasm
. CHordoqlarning o‘lchamlari va ularni shamollatish: a- ikki
nishabli; b- bir nishabli tomlarda
Nishabli tomlar bir, ikki,to‘rt nishabli yoki valmali va ko‘p nishabli
bo‘ladi. Unday tomlarning konstruksiyasi mustaxkam va unga ta’sir qiluvchi
kuchlarga nisbatan bikr xolatida bo‘lmog‘i, germetik xolatda (suvni

---

o‘tkazmasligi), suvga chidamli, (vaqt-vaqti bilan namlanishdan buzilmasligi),
korroziyaga va quyosh radiatsiya ta’siriga chidamli (issiqdan yorilmasligi va
shakli buzilmasligi) bo‘lmog‘i lozim.
Nishabli bostirmalar tom konstruksiyasidan, chordoq orayopmasidan
tashkil topgan bo‘ladi. Industrial qurilishda ko‘pincha tom va chordoq
orayopmasi birlashgan bo‘ladi. Bunday konstruksiyalarni birlashgan tom
yoki chordoqsiz tom deb atashadi. Tomlarning qiyalik ko‘rinishlariga qarab
ular turlarga bo‘linadi .
Tomlarning nishabligi konstruksiyalar imkoniyatlari va iqlimiy shart-
sharoitlarini xisobga olib, aniqlanadi. YAssi tomlarning nishabligi 2%gacha
qilib loyixalanadi. O‘ta qiya tomlarning chordoq bo‘shlig‘ini xonalar
(mansarda yoki boloxona) sifatida foydalanish mumkin.