Bino va inshootlar

Hajm-rejaviy echimlarning elementlari. Asosiy xonalar
Jamoat binolarining asosiy xonalari, ularning maydoni va balandligining
o‘lchamlari, tabiiy yorug‘ligining shart-sharoitlarini va ularda yuk ko‘taruvchi

---

77
konstruksiyalarni o‘rnatish imkoniyatlarini xisobga olgan xolda uch guruxga
bo‘lishi mumkin.
Birinchi guruxga maydoni va balandligi uncha katta bo‘lmagan
(100150 m
2
; 3,3-3,6 m), yon tomondan tabiiy yorug‘lik bilan ta’minlangan,
ishchi va o‘quv xonalari sifatida foydalaniladigan xonalar kiradi. Bunday
binolarda tayanch konstruksiyalarning to‘rini 6x6 va 6x3m olish mumkin.
Ikinchi guruxga maydoni katta bo‘lgan (200-300 m
2
va oshiq) balandligi esa
uncha katta bo‘lmagan (3,3-4,2m) binolar; ularda funksional protsess ustunlar
joylashtirishni ko‘zda tutadi. Bunday binolarda 6x6, 9x9 va 12x12m bo‘lgan
rejaviy to‘rlar qo‘llaniladi. Tabiiy va sun’iy yorug‘liklarni birga qo‘llash
mumkin. Uchinchi
guruxga funksional protsesslarning
xususiyatlarini
xisobga olgan xolda, xonalarda tayanch konstruksiyalarni o‘rnatish mumkin
bo‘lmagan
xonalar kiradi (tomosha, sport zallari). Bunday zallarning
maydonlari 1000 dan 10000 m
2
gacha va undan ortiq bo‘lishi mumkin. Tabiiy
yorug‘lik bilan yon tomondan va yuqoridan ta’minlanishi mumkin.
Qavat balandligi 3,3 m bo‘lganda xonalarning chuqurligi odatda 6 m qilib
qabul qilinadi. Rejada ichkariga cho‘zilgan xonalarning o‘lchamlari ular
enining bo‘yiga bo‘lgan nisbatiga qarab 1:1, 1;1,5 dan 1:2 gacha qabul qilinadi
Keng jamoat binolarida yordamchi xonalarni ikkinchi yorug‘lik - sun’iy
yorug‘lik bilan ta’minlash ruxsat beriladi (avvalgi rasmga qarang).
Rejada ishchi xonalarning eni va bo‘ylarini nisbati:
A-2,5:1; B-2:1; V-1:1; G-1:1,5; D-1:2

---

78
Jamoat binolarining asosiy xonlarini rejalashga misollar: Akasalxona
palatasi; B-auditoriya; 1-ko‘rsatish stoli; 2-ekran va doska;3proektor; 4-
kinoproektor; 5-o‘rindiklar; 6-palata; 7-sanitar xonasi; 8-sun’iy yoki framuga
orqali ikkinchi yorug‘lik bilan yoritiladigan yordamchi xona

---

79
Ikkinchi guruxga ta’luqli bo‘lgan zal xonalari yon tomondan va uch
tomondan tabiiy yorug‘lik bilan ta’minlanishi mumkin
Ustunli zal. A-aksionometriya; B-qirqim sxemasi;
1-yon tomondan yorug‘lik grafigi; 2-yorug‘lik yig‘indisi
Uchinchi guruxga tegishli bo‘lgan keng prolyotli turli xil ko‘rinishidagi
zallar turli xil ko‘rinishidagi jamoat binolarida qo‘llaniladi: tomosha, sport,
o‘quv yurtlari va boshqa muassasalar.
Tomosha zallarining xamma turlari sun’iy yorug‘lik bilan ta’minlanadi.
Bundan faqatgiga klub zallarigina mustasno. Katta zallarda (1000 o‘ringacha
mo‘ljallangan) ekranni ko‘rishning yaxshiligini ta’minlash uchun o‘rindiqlarni
amfiteatr ko‘rinishida joylashtirish maqsadga muvofiqdir. 1000 o‘rindan ko‘p
sig‘adigan zallarda esa o‘rindiklarni umumiy sonidan 30-50% ni balkonlarda
joylashtirish mumkin.’xhxzej.