Bino va inshootlar qurilishi

Tunnel qolip 
Tunnelli qolipdan tunnel va kollektorlarni pardozlashda, yopiq usulda barpo etiladigan turar-
joy vajamoat binolari konstruksiyalarini betonlashda foydalaniladi. 
Tunnel qolip gorizontal-ko‗chiriladigan qolipdan konstruktiv jihatidan kam farqlanadi. U o‗z 
ichiga karkasga mahkamlangan panel shchitlarini olgan, qaysikim u qayd qiluvchi va qolipni 
ajratuvchi qurilmalar hamda qolipni yo‗naltiruvchilar bo‗ylab gorizontal ko‗chishini ta‘minlovchi 
mexanizmlar bilan ta‘minlangan. 
Tunnel qoliplarni qoliplarni bo‗ylama yo‗nalish sxemasida ko‗chirish maqsadga muvofiq 
bo‗lgan binolarni (kasalxonalar, dam olish uylari, mehmonxonalar) barpo etishda ham qo‗llash 
mumkin. Bu holatda qavatning barcha elementlarini, shuningdek, tashqi devorlarni ham barpo etish 
uzluksiz amalga oshiriladi. Qolipni siljitishda ichki devorlar uchun ko‗ndalang tuynuklar (teshiklar) 
qoldiriladi, inventar yirik shchitli qolip o‗rnatilgandan so‗ng, bu teshiklar orqali betonlash amalga 
oshiriladi.
Tunnel qolipning boshqa bo‗sh bloklari mavjud bo‗lganda, pog‗onali betonlashni qo‗llash 
mumkin. Bu holatda ishlar texnologiyasining xususiyati shundakim, bir necha qavatda bir vaqtning 
o‗zida binoning yacheykalari barpo etiladi, ya‘ni ish fronti qo‗shni qavatga nisbatan bitta yacheykaga 
siljigan bo‗ladi. Ichki devorlar keyinroq, qolip navbatdagi yacheykaga ko‗chirilgandan so‗ng inventar 
mayda yoki yirik shchitli qoliplar yordamida barpo etiladi. 
Binolarni gorizontal chiqarib olinadigan qolipdan foydalanib barpo etishda qo‗shimcha 
mehnat xarajatlari paydo bo‗ladi, sababi qolip bloklarini chiqarib olib yangi joyga o‗rnatishga qadar 
joylashtirish uchun maxsus maydonchalar yaratish lozim bo‗ladi. 
 
 
3-ilova 
3. «NOE» firmasining ko„p maqsadli hajmiy qolipi. «Utinor» firmasining tunnel qolipi. 
―NOE‖ firmasining tunnel qolipi hajmiy qolip ko‗rinishida bo‗lib, undan binoning devori va 
orayopmasini bir vaqtda barpo etishda ham to‗plam (komplekt), ham alohida qismlar holatida 
foydalanish mumkin. (15.5-rasm). Qolip odatda metall qoplamali bo‗lib uzunligi 2,5 va 1,25m hamda 
enining moduli 0,3m bo‗lgan standart elementlardaniborat, shuning evaziga har-xil uzunlikli, enlili va 
balandlikli inshootlarni betonlash imkoniyati mavjud. Qolip elementlarining yuqori aniqlikda 
tayyorlanganligi sababli, qolipning barcha elementlarini o‗zaro jips birikishigava betonlangan sirtning 
silliq va tekis bo‗lishiga erishiladi. 
Mavjud mexanizmlar qolipni yangi joyga qisqa vaqtda sifatli o‗rnatish va qayta o‗rnatish 
imkonini beradi. Betonni qo‗shimcha isitish hisobiga mustahkamligini ta‘minlash muddatini 
qisqartirish va qolipni barvaqt ajratishni ta‘minlash mumkin. 
Orayopma to‗shamalari va devorlar palubasi uchun keng spektrli yordamchi-qo‗shimcha 
elementlarning mavjudligi bois, bu qolipdan oraliq eni 1m dan 7m gacha hamda balandligi 7,5m gacha 
(bunda 0,5m li qo‗shimcha qo‗yiladigan narsadan foydalaniladi) bo‗lgan hollarda qo‗llash imkoniyati 
mavjud. Orayopma qolipida tiqin qopqoqning borligi uni xonaning eni o‗zgarsada, qayta yasamasdan 
moslashga imkon beradi.

---

15.5-rasm. ―NOE‖ firmasining tunnel qolipi: 
a – umumiy ko‗rinishi; b – konstruktiv echimi; 1 – devor qolipi shchitlari; 2 – orayopma 
shchiti; 3 – tunnelning G-simon elementlarini o‗zaro biriktiruvchi unsuri; 4 – ostki tayanch; 5 – ustki 
(yuqorigi) tayanch; 6 – diagonal tirgak; 7 – ship tayanch-konsoli; 8 – tutib turuvchi tayanch
burchaklik; 9 – yarim tunnelni balandlik bo‗yicha to‗g‗rilovchi elementi; 10 – tunnelni surish 
g‗ildirakchalari; 11 – tunnelni gorizontal tutashtiruvchi elementi; 12 – harakatlanuvchi qism; 13 – 
ishchi so‗rilar; 14 – qolipni yangi yarus (pog‗ona)ga o‗rnatish sokoli.